Как написать эссе на казахском

Шығармашылық сипаттағы өзіндік жұмыс түрлерінің бірі – эссе. Алайда, жанрдың бұл түрін көбі шығармамен шатастырып, дұрыс жаза бермейді. Соған байланысты Stan.kz кез-келген тақырып бойынша эссені дұрыс жазу және жалпы қателерді болдырмау туралы әңгімелейтін болады. 

Сіздер эссенің құрылымы қандай болуы керек екенін, эссені басқа жанрлардан қандай белгілері ерекшелеп тұратынын, тақырыпты қалай таңдайтыныңызды және өз ойыңызды қағазға сауатты түсіруді білетін боласыздар.

Эссе дегеніміз не?

Көпшілігі эссе – бұл қарапайым шығарма деп ойлайды. Алайда, олай емес.

Эссе – прозалық әдеби жанр. Француз тілінен аударғанда «очерк» немесе «нобай» деген мағынаны білдіреді. Эссе автордың дара әсерін, белгілі бір мәселеге қатысты көзқарасын көрсетеді. Ол белгілі бір сұраққа толық жауап бермейді, тек сол мәсеге қатысты өз ойын немесе әсерін көрсетеді.

Эссе жазу кезінде логика, ойды дәйектеу мен ақпаратты сауатты жеткізу қабілеті жақсы дамиды. Баяндау стилі көбіне сөйлеуге бағытталған.

Эссенің сипатты ерекшеліктері

Эссені дұрыс жазу үшін, алдымен оны басқа жанрлардан ажырататын ерекшеліктерді ескеру қажет.

Эссенің негізгі белгілері:

1. Мәселені қамтитын және оқырманның ойлануына ықпал ететін белгілі бір қысқа тақырыптың болуы.
2. Субъективті авторлық ұстаным. Эссені ерекшелейтін нәрсе – онда қандай да бір мәселеге тоқталған автордың көзқарасы, оның әлемге деген қатынасы, сөйлеуі мен ойы болады.
3. Сөйлеу стилінде жазылады. Эсседе күрделі тұжырымдар мен тым ұзақ сөйлемдер болмауы керек. Оқырманмен байланыс орнату үшін еркін стильді ұстану маңызды. Сонымен қатар, эссені іші сленгке толған сапасыз мәтінге айналдырып, артық кетудің қажеті жоқ. Мәтінге – әртүрлі интонация қолданылған қысқа, қарапайым және түсінікті сөйлемдер жақсы эмоционалдық өң береді.
4. Мәселеге толық талданым жасау. Жеке көзқарасты нақты деректерге сүйене отырып көрсетіп, дәлел келтіру керек.
5. Салыстырмалы түрде қысқа болғаны жөн. Қанша бет болатынына қатысты ешқандай шектеулер жоқ, бірақ эссе шағындығымен ерекшеленеді.
6. Құрылысы еркін болады. Эссе – қандай да бір нақты шеңбердің аясында жазылмайды. Мәтіннің құрылысы мәселеге әртүрлі жағынан қарауға тырысатын автордың логикасына бағынады.
7. Көзқарасты жеткізу логикасы. Еркін құрылысқа қарамастан, эсседе ішкі тұтастық, пікірін білдіретін авторлық мәлімдемелердің дәйектілігі болуы керек.

Осылайша, эссе баяндаудың ерекше стилімен ерекшеленеді, оның мақсаты оқырманның ойлануына түрткі болу. Эсседе автор өзінің көзқарасына көндірмейді, ол өз ойы арқылы оқырманды ойландырып, мәселені талқылауға шақырады.

Эссе қалай жазылады?

Эссені дұрыс жазу – жанрдың ерекшеліктерін түсінуге байланысты. Жазудың негізгі принциптері мен ұсыныстарын ұстанып жазса, эссе қызықты болады.

Тақырыпты қалай таңдауға болады

Егер жалпы бағыт бойынша таңдау керек тақырыптар тізімі жоқ болса, онда эссенің қандай аудиторияға керек екенін ескеру қажет. Мұнда нұсқалар әртүрлі болуы мүмкін: университет оқытушысы, комиссия, әдеби қауымдастық, жұмыс беруші болуы ықтимал.

Презентация жасау: 7 пайдалы кеңес >>>

Егер эссені мұғалімге өткізу үшін жазса, онда қандай қасиеттердің бағаланатынын ойлану керек. Осыған байланысты тексеруші автордан күтетін түпнұсқалық, сөйлемдерді қисынды түрде қалыптастыру қабілеті, сауаттылық, кәсіби қасиеттер және т.б. секілді қабілеттерді көрсету мүмкін болатын тақырыпты таңдауы қажет.

Ұсынылған тізімнен эссе жазатын тақырыпты таңдағанда, белгілі бір білім, ой-пікір бар немесе қатты қызығушылық тудырған тақырыпты таңдаған жөн.

Егер эссе жұмыс берушіге бағытталса, онда эссенің тақырыбы мен мазмұны автордың сипатын, оның шынайылығын, біртумалығын, адамгершілігін және даралығын көрсетіп тұруы қажет.

Эссені қалай бастайды

Жиі сөзшең және өз ойын қағазға түсіру қабілетіне ие адамдарда шығарманы, соның ішінде эссені бастауда қиындық туады. Бірақ, эссені қалай бастауды ойлап отыра берсең айтарлықтай көп уақыт кетеді, ал бұл шығармашылық жұмыстың үрдісін едәуір тұмандандырады.

Сондықтан, эссені қалай бастау керектігі туралы ұсынған кеңестерімізді пайдаланыңыз.

1-кеңес. Эссе жазуды бастамас бұрын, идеяны тұжырымдап, мақсатты анықтап, және жұмыс үшін ақпарат көздерін тауып алу керек.

2-кеңес. Еркін жазу әдісін қолданыңыз. Оның мәні – болып жатқан нәрселерді миға редакциялаусыз және грамматика, пунктуация, стиль секілді т.б. ережелерге бағынбай-ақ жазуда. Бұл шығармашылық дағдарыспен күресуге және керемет идеяларды табуға көмектесетін тамаша тәсіл.

3-кеңес. Кіріспе бөлімге тоқтап қалмау керек. Алғысөзді негізгі бөлім жазылғаннан кейін де жазса болады. Бұл жағдайда эссенің не туралы жазылғаны түсінікті болғандықтан, кіріспені де жазу оңайырақ болады.

4-кеңес. Эссе жазудың барынша кеңінен тараған танымал нұсқаларының бірі – бірінші сұрақтан бастап, оған жауап жазу. 

Эссеге қалай жоспар құруға болады

Бірден мінсіз жоспар құруға ұмтылуға болмайды. Өйткені, ол жұмыс барысында редакциялануы мүмкін. Оның үстіне эссе жазу кезінде жоспар құру мүлдем қажет емес, сонымен қатар құрастырылып қойған жоспарға да сүйенудің қажеті жоқ. Шектеулер мен қатаң шеңберлердің болмауы осы жанрдың артықшылығы болып табылады. Егер авторға қатаң жоспарға сүйену оңай болса, онда оны құрастыру үшін де уақыт қажет.

Сондай-ақ, барлық негізгі ойлар жоспардың тармағы түрінде көрсетілуі керек. Одан кейін, әр тармақты тармақшаларға бөліп, ойды толығымен егжей-тегжейін ашып, жеткізуге болады.

Содан кейін жоспарды қайтадан оқып шығып, әр тармақ өз орнында тұр ма және жеткілікті түрде ашылды ма, соны тексеріп шығыңыз.

Эссенің құрылымы неден тұрады

Эссе жазу тәртібі әдетте үш қадамнан тұрады.

• Кіріспе бөлім

Кез келген жазбаша жұмыс секілді, эсседе де кіріспе бөлім немесе кіріспе болады.

Жақсы жазылған кіріспе оқырманның қызығушылығын оятып, эссені аяғына дейін оқуға қызықтырады. Кіріспе бөлімде мәселенің тұжырымдамасы және оның маңызы, риторикалық сұрақ, дәйексөз және т.б. болуы мүмкін. Сондықтан, ерекше эмоционалды түрде ойлана отырып, оқырманды қаралатын мәселеге алып келу маңызды.

• Негізгі бөлім

Басты бөлімде қарастырылып отырған мәселе бойынша әртүрлі көзқарастар келтіріп, мәселенің тарихын қозғауға болады.

• Әдетте негізгі бөлім әрқайсысында үш бөлім болатын бірнеше тармақшалардан тұрады: тезис (дәлелді пікір), дәлелдеу (тезисті дәлелдеу үшін пайдаланылатын дәлелдер) және тұжырым (негізгі мәселеге ішінара жауап). Дәлелдер оқырманды қандай да бір көзқарастың шынайылығына сендіру үшін айтылған пікірлер болып табылады. Бұл өмірден алынған түрлі жағдайлар, ғалымдардың пікірі, дәлелдемелер және т.б. болуы мүмкін.

Дәлелдеме келесі ретпен жасалуы мүмкін:

1. Пайымдау
2. Түсіндіру
3. Мысал
4. Қорытынды пікір
5. Тұжырым

Қорытындыда негізгі бөлімде ұсынылған және әр тезис бойынша тоқталған барлық тұжырымдар біріктіріледі. Ал оқырман берілген дәлелдер негізінде қисынды қорытындыға келуі керек. Соңында, мәселе қайта қайталанады және қорытынды шешім жасалады.

Егер кіріспе бөлімнің мақсаты оқырман қызығушылығын тудыру болса, онда соңғы сөйлемдердің мақсаты жалпы суретке (ой) тұтастық қосып, жұмысты оқырманның есінде қалдыру және ойлануға итермелеу болады.

Эссенің шығармадан айырмашылығы

Дұрыс жазылатын эссе кәдімгі шығарма жазудан ерекшеленеді. Сондықтан, егер эссе жазу керек болса, онда оны басқалардан ерекшелейтін, жанрлық сипатты ерекшеліктерін ескеруіңіз қажет.

Көркем туындыны талдайтын шығарамаға қарағанда, эссе авторлық көзқарасты және оның осы мәселеге қатысты ұстанымын қамтиды.

Сондай-ақ, эссені шығармадан ерекшелейтін ерекшеліктердің бірі – оның қарама-қайшылықты  (парадокстылық) болуы. Яғни, жарқын бейнелер мен афоризмдерді және тосын пікірлерді қолдану арқылы оқырманды таңғалдырып, оған әсер ету.

Эссе жазу бойынша кеңестер

Барлық эссе ережелері ұсынылатын кеңес түрінде болады. Жоғарыда берілген ақпараттарды ескере отырып, эссені қалай жазу туралы кеңестерімізді пайдаланыңыз және оқырманға бей-жай қалдырмайтын эссе жазыңыз. 

Кеңестер:

1. Эссе жазу кезінде қысқа фразаларды ұзын сөз тіркестерімен кезектестіріп қолдану керек. Бұл жағдайда мәтін оңай оқылуға жеткілікті серпін болады.
2. Эсседе күрделі және түсініксіз сөздерді қолданбаңыз, әсіресе сөздің мағынасы шала таныс болса.
3. Мүмкіндігінше жалпы сөйлемдерді (фраза) аз қолданыңыз. Эссе автордың жеке басын көрсететін бірегей, жекеленген жұмыс болуы керек.
4. Әзілді өте мұқият қолданған жөн. Өйткені, сарказм және дөрекілік оқырманның ашуын келтіруі мүмкін.
5. Жеке тәжірибе, естеліктер мен әсерлерді көрсету – өз көзқарасыңды және оқырманның сенімін растаудың тамаша тәсілі.
6. Тақырыпты және негізгі идеяны ұстаныңыз, және одан ауытқымай, қажетсіз мәліметтерді сипаттаудан аулақ болу қажет.
7. Эссені толығымен аяқтағаннан кейін, баяндаманың барлық жерінде ойдың дұрыс жеткізілгеніне көз жеткізу үшін, оны қайтадан оқып шығыңыз.
8. Эссені деректер мен зерттеу нәтижелерін пайдалана отырып жазу – сенімділік танытудың керемет мүмкіндігі.

Эссе жазуда жиі жіберілетін қателіктер

Ең жиі кездесетін қателерді біле жүрген дұрыс. Себебі, олар эссені өзің жазған кезде сол қателерді жібермеуге көмектеседі.

1-қателік: Түсініксіз болып қалу немесе керекті әсер бере алмау секілді жеке қорқыныштардың кесірінен автор эсседегі барлық көрнекті ойларды алып тастап жатады. Осыған байланысты эссе өз даралығын және ерекшелігін жоғалтады.

2-қателік: Мәліметтердің жеткіліксіз дамуы. Көп кездесетін қателік – автор өз тұжырымдамасында мысалдар мен дәлелдерді жеткілікті мөлшерде көрсетпейді.

3-қателік: Эсседе көрсетілген мәселенің мәнін түсінбеу немесе тақырыпты дұрыс түсіндірмеу.

4-қателік. Авторды көрсетпестен өзгелердің пікірін қолдану және эссе жазған адамның өзінің жеке көзқарасының болмауы.

Жалпы, эссе жанрының артықшылығы қатаң шектеулердің болмауында. Шығармашылықтың толық еркіндігі, өз пікіріңді білдіру және ойыңмен бөлісу мүмкіндігі, мәселені қалыпсыз шешу – бұл керемет идеяларды шығаратын шығармашылық адамдарға осы жанрды тартымды ететін эссеге тән ерекшеліктер болып табылады.

Эссе жазу әдістері. Строчка за строчкой пишем эссе. The rules of writing essay.

Эссе қалай жазылады?

2016/ 2017 оқу жылында ҰБТ форматы өзгерді. Енді 11 сыныптарда қорытынды аттестацияда эссе жазу білу талап етіледі. Сонымен қатар көптеген ЖОО эссе тек орыс тілі , ағылшын, қазақ тілінен ғана емес, тарихтан да — жазуы тиіс.

Батыс елдерінде оқуға құжат тапсырылғанда ерекше көңіл тағы да ЭССЕге бөлінеді. Азғантай тәжірбиеммен бөліссем деп едім….

Эссе дегеніміз (фр. тіл. essai -тәжірбие, лат.т. exagium – құрау ) – философиялық, әдеби, тарихи, публицистикалық, әлеуметтанулық, саяси және тағы басқа саладағы ғылыми емес, автордың жеке көзқарасын білдіретін прозалық мәтін. Жанр ретінде енгізген 1580 ж. Мишель Монтень болатын, ал «эссе» сөзін бірінші рет қолданып, осы жанрда 1597 жылы Френсис Бэкон кітаптарын жазып шығарды.

Эссе екіге бөлінеді: 1) субъективті; негізгі мақсаты – авторды жан жақты ашу, таныту. 2) объективті; негізгі мақсаты – белгілі бір ғылыми тақырып бойынша автордың көзқарасын ашу, таныту.

Қолданылуына қарай: әдеби жанрда, білімді бақылау әдісі ретінде, батыс елдерінде ЖОО-ға түсуде талап етіледі. Жазылу көлемі: 250 – 500 сөз, 1-2 беттен 20 бетке дейін.

Эссе жазу кезеңдері:

Проблеманы анықтау -ойлану–жоспарлау –жазу–тексеру

ЭССЕ жазу барысында қатаң сақталынуы тиіс ТАЛАПТАР:
• Жеке көзқарастың көрінісі;
• Фактілі дәлелдер (аргументтер);
• Теоретикалық негіздеме;
• Терминдерді қолдану;
• Цитаталарды келтіру;
• Әртүрлі көзқарастарды мысалға алу;
• Логикалық заңдылықтың сақталынуы;
• Салыстыру және қорытындылау әдістерін қолдану;
• Сауаттылық (пункт., орфогр.);
• Юмор, сарказм;
• Ғылыми еңбектерге сілтеме жасау.

Эссенің жазылу құрылымы:
1. Кіріспе. Тақырыптың негізгі мәні мен негіздемесі тезис түрінде көрсетіледі;
2. Тақырыпты дамыту: Тақырыпқа сәйкес бар біліміңізбен: теория, фактілер, идея, ақпараттар, паралелдеу, аналогия, ассоцация, теңеу, сұрақтар қою, т.б. қолданып, дәлелдейсіз (аргументация).
. 1. Аргумент түсіндіру мысал (факт) байланыстырушы сөйлемдер. 2. Аргумент түсіндіру мысал (факт) байланыстырушы сөйлемдер;
3. Қорытынды. Жалпылау мен аргументтеріңіздің логикалық қорытындысы. «Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні».

Жиі кездесетін қателіктер:

1. Проблема ашылмайды;
2. Автордың жеке позициясы көрінбейді;
3. Теоретикалық негіздемесі жоқ;
4. Терминдерді орынсыз, сауатсыз қолдану;
5. Тым қарапайым өмірдің мысалдары көп;
6. Ауызекі сөздер, диалект, сленг, жаргон сөздер;
7. Келтірілген мысалдар автор позициясына қайшы;
8. Қорытындылау, түйін шығару деген жоқ;
9. Логиканың болмауы.

Бағалау талаптары.

 Бірінші әдіс:
1. Тақырып, проблеманы ашуда жеке көзқарас, позиция, қарым-қатынас көрініс табуы. 2-1-0.5-0
2. Проблема теоретикалық деңгейде негізделіп терминдер дұрыс қолданылуы. 1-1-0.5-0
3. Қоғамдық өмір немесе жеке тәжірбиесіне сүйенген фактілі дәлелдер. 1-1-0-0

Екінші әдіс:
Жалпы білімі-knowledgeable max 30
Сөздік қор-Vocabulary max 20
Тілді қолдану деңгейі (сан есім, сын есім, етістіктер, т.б.) max 25
Сауаттылық-Mechanics max 5

Эссенің құрылымы кіріспе, негізгі бөлім, қорытындыдан тұрады.

Маңызды ережелерінің бірі – тезис қою. Тезис – эссенің кілті. Кілті табылмаса, эссенің негізгі мақсатына жетуі де қиындыққа ұшыратады. Тезис – автор ұстанымы, негізгі бөлімде дәлелденетін ойға сілтеуші негізгі идея. Тезис кіріспе бөлімде қойылады. Кіріспе бөлім нені қамту керек? Кіріспе бөлімде эссе жазушы эссе тақырыбына түсінік береді. Осы арқылы жазушының эссе тақырыбын түсінгенін анықтай аламыз. Бұл тақырып неліктен өзекті екендігі жазылады. Тақырып және оның өзектілігі туралы жазылғаннан кейін тезис қойылады. Тезистен кейін негізгі бөлімге көшуші сөйлем жазылады. Тезис нақты әрі анық берілсе, жазбауға да болады. Кіріспе бөлім бойынша мысалға назар аударайық.

– Дос табу оңай ма? – депті қарт.

– Ата, дос табу ақылдыға оңай, ақымаққа қиын, – депті бала.

Эссе тақырыбы: Сіз қалай ойлайсыз? Дос табу ақылдыға оңай ма, ақымаққа оңай ма?

Дос – адамның рухани болмысы, дүниетанымы жағынан үндес келетін жақын жаны. Өз ойыңды, сырыңды, қуанышыңды, ренішіңді, өкінішіңді, жетістігіңді, кемшілігіңді досыңмен бөлісе аласың. Бірақ осының бәрін бөлісе алатын дос табу оңай ма? Дос болудан бұрын, дос табу қиын. Дос табу кімге оңай? Менің ойымша, дос табу ақымаққа оңай. Неге?

Тақырыпты түсінуін білдіретін сөйлемдер: Дос – адамның рухани болмысы, дүниетанымы жағынан үндес келетін жақын жаны. Өз ойыңды, сырыңды, қуанышыңды, ренішіңді, өкінішіңді, жетістігіңді, кемшілігіңді досыңмен бөлісе аласың.

Тақырыптың өзектілігін білдіретін сөйлемдер: Бірақ осының бәрін бөлісе алатын дос табу оңай ма? Дос болудан бұрын дос табу қиын. Дос табу кімге оңай?

Тезис: Менің ойымша, дос табу ақымаққа оңай.

Негізгі бөлімге өтуші сөйлем: Неге? (риторикалық сұрақ)

Эссенің бірнеше түрі бар. Кіріспе бөлімінің тезисі де ерекшелігіне сәйкес қойылады. Мысалға келтірілген кіріспе бөлім аргументтік эссеге қатысты қойылған. Кіріспе бөлімде тезис қойылғаннан кейін негізгі бөлімге көшеді.

Негізгі бөлім эссе жазушының тезиске, яғни негізгі идеяға қатысты айтатын қолдаушы идеяларына (пікіріне) байланысты абзацтарға бөлінеді. Бөлім құрылымына не кіреді? Пікір, аргумент, абзацты қорытындылаушы сөйлем, абзацтан абзацқа өтуші сөйлем. Бір пікір бір абзац. Негізгі бөлім бойынша мысал. 

Ақымақ кез келген адаммен дос бола береді. Себебі оның өмірлік ұстанымы айқын емес. Ол өз істеріне талдау жүргізіп ойланбайды. Дұрыс па, дұрыс емес пе деген сұрақтар да оны көп толғандырмайды. Өз ісіне есеп бере алмағандықтан, өзгелерді де бағалай алмайды. Сондықтан ақымаққа дос табу оңай. Ақымаққа дос табудың оңай болуының тағы да басқа себептері бар.

Пікір (негізгі идеяны, яғни тезисті қолдаушы сөйлем): Ақымақ кез келген адаммен дос бола береді.

Аргумент:

1. Себебі оның өмірлік ұстанымы айқын емес. 

2. Ол өз істеріне талдау жүргізіп ойланбайды. 

3. Дұрыс па, дұрыс емес пе деген сұрақтар да оны көп толғандырмайды. 

4. Өз ісіне есеп бере алмағандықтан, өзгелерді де бағалай алмайды.

Абзацты қорытындылаушы сөйлем: Сондықтан ақымаққа дос табу оңай.

Абзацтан абзацқа өтуші сөйлем: Ақымаққа дос табудың оңай болуының тағы да басқа себептері бар. 

Негізгі бөлімнің соңғы абзацында басқа абзацқа өтуші сөйлем орнына, негізгі бөлімнен қорытынды бөлімге өтуші сөйлем жазылады.

Қорытынды бөлімде логика бойынша кіріспе бөлімдегі тезиске қайта оралады. Тезисте қандай идея, қандай ұстаным айтылып еді. Негізгі бөлімде негізгі идея талданды ма? Осы екі сұрақ бойынша ойланып, негізгі бөлімдегі абзацтардың түйінін шығарып, қорытынды бөлім жазылады. Мысалы: Қорытындылай келе, дос табудың қиындығы ақылдыға тән. Мақсатсыз, … … …, … … …, … … … адамға дос табу жеңіл. Дос табуда қателеспеуге тырысыңыз.

Бұл – эссенің негізгі құрылымы. Эссе құрылымының бөліктері бір-бірінен ажырамайтын, спираль іспеттес болады. Сөз оралымдары, яғни абзацтан абзацқа өтуші сөйлемдер, шылаулар, қаратпа сөздер эссе құрылымын байланыстырады. Шылаулар абзацтарда айтылатын пікір мағынасына қарай қолданылады. Қаратпа сөздер эссе жазушының ойына байланысты қойылады.

Эссе тақырыптары эссе түрлеріне қарай әртүрлі құрылады. Аргументтік, дәлелдемелік, әдеби, сыни, синтез эсселердің өзіндік ерекшеліктері бар. Осыған сәйкес тақырыптарында да өзгешілік бар.

Эссе жазу адамды үздіксіз оқуға итермелейді. Идея айтып, пікір білдіргенмен, аргументтермен бекіте алмау – аяқталмаған эссе. Толық эссе жазылу үшін қоғамда болып жатқан жаңалықтар, әртүрлі саладағы өзгірістер, тың ойлар, оқиғалар, жаһандық мәселелер назардан тыс қалмау керек. Нашар аргументтен нашар эссе жазылады. Эссе – білім алушыны үздіксіз оқуға жетелейтін жазба жұмыс түрі.

Енді эссе құрылысын және әрбір бөлімінде не жазылу керек екенін анықтап алайық:

1. Кіріспе. Мұнда 3-4 сөйлем жеткілікті. Бірінші сөйлемде оқырмандарды қызықтыру керек. Ол үшін сіздің эссе тақырыбыңыз өзекті екенін дәлелдейтін мәлімет жазылу керек. Тағы да еске түсіріп кетейік, плагиатты болдыртпас үшін ресурты көрсету керек. Эсседе берілген мәселені толық 100 пайыз қарастыру дұрыс болып саналмайды. Сондықтан да екінші сөйлемде жалпы айтып кеткен мәселенің ішінде негізгі тоқталатын 2/3 (эссе түріне байланысты, сондықтан бұл туралы келесі мақалаларда жазатын болам) қырды/ аспектіні таңдағаныңызды көрсету керексіз. Үшінші сөйлемде эссеге осы қырларды/аспектілерді таңдаудағы мақсатты көрсету керексіз. Бұл салыстыру, талдау жасау, шешімдерді ұсыну болуы мүмкін және мақсат эссе түріне байланысты. 2. Негізгі бөлім 3 абзацтан тұрады. Әрбір абзац кіріспе бөлімінде көрсетіп кеткен мақсатқа сәйкес болу керек. Яғни, егер сіз аспектілерге талдау жасауды мақсат етсеңіз, әрбір абзацта талдау жасау керексіз. Ал әрбір абзац 5/7 сөйлемнен құралғаны жөн. Бұнда да кіріспеде қолданылған принцип жүреду. Мәселен, 1 және 2-сөйлемдерде мәселенің белгілі аспектісі туралы мәлімет беріледі. Ал 3 пен 4-сөйлемдерде осы мәліметтер бойынша сіздің ойыңыз. 5-сөйлемде жалпы жасалынған ойыңызды 1 сөйлеммен қорытындылау керек.

3. Қорытынды жазуда абай болу керек. Себебі, эссенің бұл бөлімінде сіздер жаңа мәлімет қоса алмайсыздар. Алайда, эссенің оңай бөлімі де бола алады, егер сіздер негізгі бөлімнің әрбір абзацында қорытынды 1 сөйлем жазған болсаңыз. Сол жазылған 3 қорытынды сөйлемді өзгертіп басқа сөздермен жазу керексіз. Содан кейін 3 қорытынды сөйлемді жалпылап 1 сөйлем жазылуы тиіс.

Біз қалай жазып жүрміз?

Эссе жазу әдістері туралы зерттеу барысында кезең сайын шеберлік-сыныптар, семинарлар, курстар, тренингтер өткізіліп келеді. Курс, тренингтер интерактивті формада өтеді. 20% – теориялық материал, 80% – тәжірибелік жаттығулар, пікірлесулер, кері байланыстар. Яғни, қатысушылар эссе жазады, кері байланыс арқылы жазу жолын меңгереді. Біздің түсінігімізде эссе әр адамның тақырып бойынша өз ойын білдіруі. Расында да, эсседе өз ойымыз жазылады. Дегенмен құрылым жағынан қиындықтар бар. Тезис қою қалыптаспаған. Пікірді аргументтермен дәлелдеп, қорыту жетіспейді. Пікір айтудан гөрі, ақпараттар жиынтығы беріледі. Қорытынды бөлімде тыңнан жаңа ойға көшіп, эссе тақырыбынан ауытқып кетеді. Эссені тұтас алғанда, эссе жазушы, тек қана кіріспе жазып шығатын жұмыстар да кездеседі. Эссе жазуды бастамас бұрын тақырып туралы түсінік тексеріліп, оған айтатын идея мен пікірлер, аргументтер жинақталады. Түсінік, пікір бар болғанымен, аргумент келтіру қиындық туғызады. Аргументтің аздығынан тақырып таңдауда қиындық туды. 

Жоғары оқу орнында эссе жазуы, мектеп бітірушілер емтиханының эссе форматында өтуі еліміздің білім саласына енген жаңалықтары. Сондықтан эссе жазу әдістерін жетілдіру – зерттеуге итермелейтін ісНачало формыКонец формы

Маленький секрет эссе : всё просто и легко.

Эссе как жанр сочинения активно вторгается в школьную жизнь. В итоговую аттестацию в школах Казахстана с 2016 / 2017 учебного года ввели эссе в классах с русским языком и в классах с казахских языком обучения. И во многих вузах эссе предлагается в качестве вступительного экзамена. Причём не только там, где предметная область – литература и русский язык, казахский язык и казахская литература, но и история, иностранные языки. Для грамотного и интересного написания эссе необходимо соблюдение некоторых правил и рекомендаций, с которыми вас познакомит следующая моя памятка.

1.Жанр эссе предполагает свободу творчества.

2.Эссе может быть написано на любую тему и в любом стиле.

3. О чём угодно и как угодно.

4. Эссе – это ваше размышление по поводу услышанного, прочитанного и просмотренного.

5. На первом плане эссе – личность автора, его мысли, чувства, отношение к миру. ЭТО ГЛАВНАЯ УСТАНОВКА ЭССЕ.

6. Однако надо помнить, что несмотря на свободу творчества, писать в жанре эссе совсем нелегко, так как надо найти ОРИГИНАЛЬНУЮ ИДЕЮ ( даже на традиционном материале), нестандартный, креативный взгляд на какую – либо проблему.

Строчка за строчкой пишем эссе:

Шаг 1

Определите содержание своего эссе. Содержание – это то, о чем вы будете рассказывать. По существу, вопрос о содержании можно сформулировать так: о чем вас попросили написать’’? Содержание должно учитывать следующие параметры:

Тема. Иногда вам уже дают тему, иногда просят придумать свою. В таком случае следует выбрать ту тему, которая вам нравится или в которой вы хотите стать настоящим экспертом.

Формат. Длина эссе, количество страниц и общая подача материала — все это важно. Строго следуйте требованиям к эссе, чтобы случайно не ухудшить свою работу.

Читатели. С кем вы говорите посредством своего эссе? Кого вы хотите им убедить? Вам нужно написать эссе так, чтобы оно обращалось к конкретным слушателям.

Шаг 2

Изучите материал, чтобы получить подтверждение для ваших аргументов.

Ищите в Интернете, идите в библиотеку или поищите в учебной базе данных. Не стесняйтесь спрашивать помощи у библиотекаря — в этом и заключается их работа.

Узнайте, какие источники допустимы.

Может, от вас требуется указать определенное число основных источников и некоторое — дополнительных?

Можно ли пользоваться Википедией? Это неплохой источник для того, чтобы ознакомиться со многими темами, но часто на не нельзя ссылаться, так как требуются более авторитетные источники.

Подробно указывайте, откуда был взят тот или иной факт. Правильно оформляйте цитаты, чтобы не пришлось потом переделывать все по ГОСТу в последнюю ночь.

Никогда не игнорируйте факты и утверждения, вступающие в противоречие в вашими аргументами. Автор хорошего эссе либо упоминает о других точках зрения и приводит свои аргументы против них, либо упоминает другие точки зрения и слегка меняет под их влиянием свою точку зрения.

Шаг 3

Анализируйте хорошо написанные эссе. В ходе исследования вы наверняка столкнетесь с хорошо написанными работами по вашей теме. Проанализируйте их.

Какие утверждения делает автор работы?

Почему все звучит так хорошо? Благодаря логике, источникам, написанию, структуре или чему-то еще?

Какие аргументы приводит автор работы?

Почему аргументы столь убедительны? Как подает автор факты, как он использует их в эссе?

Убедительна ли логика автора?

Почему эссе убедительно? Подтверждает ли автор свои утверждения убедительными примерами?

Шаг 4

Придумывайте свои собственные идеи. Конечно, всегда можно использовать чужие аргументы в подтверждение собственных высказываний. Впрочем, иногда нужно будет сделать эссе чуть более… уникальным.

Сделайте список идей. Можно строить ассоциаграммы.

Будьте готовы подождать вдохновения. И помните — хорошая идея может посетить вас где угодно, так что будьте готовы сохранить ее.

Шаг 5

Посмотрите на высказанные вами идеи. Выберите 1-3 самых лучших в поддержку вашей темы. И будьте готовы подтвердить их аргументами, полученными в ходе предварительно проведенного исследования.

Напишите тезис, который бы выступал в качестве сводки основных идей. Это нужно для того, чтобы читатели могли понять, о чем вы говорите и почему.

Тезис должен быть узко сфокусирован на вашей теме и том, о чем вы хотите рассказать.

Тезис не должен быть вопросом, быть написанным от первого лица, не иметь ничего общего с темой или быть спорным.

Шаг 6

Сделайте план своего эссе. Все, что вы придумали в ходе подготовки к эссе, запишите на бумаге. В одно предложение сформулируйте тему для ваших основных идей. Ниже сделайте список аргументов в пользу этого утверждения. Как правило, на каждую тему приводят по три доказательства№

Шаг7

Напишите основную часть эссе. В этом месте надо задуматься об объеме: если от вас ждут 5 абзацев, то не надо писать 5 страниц. Пока что можно писать по методу фрирайта, чтобы изложить на бумаге свои мысли в виде потока сознания. Сделать из более убедительными можно позже.

Избегайте очень широких обобщений. Читатель может с вами и не согласиться, что не пройдет даром для вашего эссе. Используйте более сдержанные и аккуратные конструкции.

Не пишите от первого лица. Кроме “я”, следует избегать местоимений “ты”, “мы”, “мой”, “твой” и “наш”. Подтверждайте мнение фактами, это будет звучать куда более убедительно. Вместо того, чтобы писать “Я читал, что Ницше…”, лучше написать так: “Как утверждал в своей работе Нишце”.

Шаг 8

Придумайте убедительное название работы и вступительную часть. Именно они определяют, захотят ли люди прочесть ваше эссе или же нет. Конечно, если эссе пишется для учителя, то он его так и так прочитает, но если вы отправляете эссе на конкурс, то следует хорошо постараться над названием и вступлением.

Не используйте очевидные конструкции типа “Данное эссе посвящено теме…”.

Попробуйте писать по формуле инвертированной пирамиды. Начните с очень широкого описания темы и постепенно сужайте ее до вашего конкретного тезиса. Для коротких эссе это должно занимать не более 3-5 предложений, для длинных — не более страницы.

Шаг 9

Напишите заключительную часть эссе. Подведите итог всем вашим аргументам и предложите варианты, как ваш вывод может быть использован в более глобальном смысле.

Ответьте на вопросы “Какие можно сделать выводы, если тезис был истинным?”, “Что дальше?”, “Какие вопросы остались без ответа?”

Приведенные вами аргументы должны подталкивать читателя к логичному выводу. Условно говоря, в конце эссе вы словно бы заново приводите тезис, чтобы помочь читателю вспомнить, о чем он вообще тут читает.

Поработайте над последним предложением. Если задачей названия и вступления служит убедить читателя прочитать вашу работу, то задача последнего предложения — заставить читателя вас запомнить. Если гимнаст, шикарно выступивший на брусьях, не сумеет приземлиться после упражнения правильно, то вряд ли кто-то запомнит его выступление. Гимнаст должен завершить выступление даже лучше, чем выполнил само упражнение. То же самое требуется и от автора эссе.

Проверка эссе

Перечитайте эссе на следующий день. Закончите работу над эссе за несколько дней до финального срока, чтобы у вас было время внести необходимые коррективы. Не надо писать на чистовик, если вы дважды не проверили текст на ошибки!

Исправьте все грамматические, орфографические и пунктуационные ошибки. Проверьте по учебнику, правильно ли вы использовали те или иные знаки препинания. Избегайте использования восклицательных знаков для усиления выразительности своих тезисов.

Проверьте все спорные гласные отдельно.

Тщательно проверьте пунктуацию в своем эссе.

Вычеркните все повторяющиеся или ненужные слова. Используйте словарь синонимов, если необходимо, и обязательно проверяйте по словарю, правильно ли вы использовали незнакомое вам слово.

В то же время, старайтесь писать коротко, интересно и по теме. Словарь синонимов сильно вам поможет, но не стоит использовать длинные и громоздкие слова. Лучшие эссе — четкие, убедительные и такие, которые могут понять даже самые широкие слои населения.

Сфокусируйтесь на глаголах. Глаголы передают информацию о действии. Правильно подобранный глагол — вот что отличает неудачное предложение от хорошего.

Не забывайте о прилагательных. Прилагательные созданы для того, чтобы служить описательными словами. Впрочем, когда они используются без разбора, то эссе становится менее удобочитаемым. Переложите большую часть описательной работы на существительные и глаголы, и только потом — на прилагательные.

Анализируйте, как воспринимается ваше эссе. Достаточно ли плавно перетекает одно предложение в другое? Все ли абзацы логически упорядочены? Хорошо изложить свою мысль вам помогут следующие приемы:

Когда события происходят последовательно.

Когда предложения дополняют друг друга.

Когда одна идея контрастирует с другой.

Когда вы описываете связь причины и следствия.

Когда вы соединяете сходные идеи.

Уберите все, что не относится к вашей теме. Вам ведь не нужна “вода” в эссе, не так ли? Всему, что не связано с темой, нет места в вашем эссе.

Дайте кому-нибудь вслух прочитать вам эссе или прочитайте его сами, запишите и воспроизведите. Порой ваши уши смогут найти ту ошибку, которую не сумели найти глаза. Эссе должно звучать “гладко”, все слова должны быть понятными.

Перепишите все проблемные места в тексте. Если надо — поработайте над текстом не только в масштабе предложений, но и в масштабе абзацев. И проследите, чтобы введение и заключение соответствовали изменениям и правкам.

Типы эссе

Эссе – рассуждение.

Напишите эссе так, будто бы вы участвуете в дебатах. В дебатах вы называете свою тему, приводите свои аргументы и озвучиваете перед слушателями заключение. Целью эссе — рассуждения является убедить читателя в вашей точке зрения по тому или иному вопросу.

Найдите в надежных источниках факты, подтверждающие ваше мнение. Ваши аргументы должны быть поддержаны фактами. Хорошо написанное эссе — это хорошо, но грамотно обоснованное эссе — неотразимо!

Кроме непосредственно исследования, вы можете провести эмпирические эксперименты — опросы, интервью или непосредственно эксперименты. Результаты опросов и интервью могут послужить отличным началом для вашего эссе.

Расскажите историю про факты. Не надо просто перечислять сами факты, расскажите историю!

Обсудите конфликтующие мнения. Представьте свои аргументы и с помощью логики и фактов покажите, почему заблуждается ваш оппонент.

Свяжите воедино ваши идеи в заключении. Обязательно сделайте ударение на высказанный вами тезис ‘’или’’ то, в пользу чего или против чего вы приводили доводы.

Эссе-описания, в отличие от эссе – рассуждения не ставят своей целью переубедить читателя. Вы просто приводите факты, найденные вами в ходе исследования.

Будьте беспристрастны. Эссе-описания не о мнениях и не о точках зрения. Их задача — сделать вывод на основе надежных данных.^[3] Так что сосредоточьтесь на фактах и только фактах.

Эссе-повествование описывает событие, с кем-то когда-то произошедшее.

В вашем эссе должны быть все составляющие хорошей истории. Вам нужны введение, место и время действия, сюжет, персонажи, кульминация и заключение.

Введение: начало. Как вы начнете свою историю? Будет ли там что-то важное или полезное, о чем будет рассказано позднее?

Время и место действия: где и когда произошла история. На что похоже это место? Какими словами можно перенести туда читателя?

Сюжет: что происходит. В чем суть истории, о чем она? Почему эта история достойна быть рассказанной?

Персонажи: кто участвует в истории. Что рассказывается о героях истории? Что рассказывают нам герои про историю?

Кульминация: что захватывающего в истории. Увлекает ли история? Хотят ли читатели знать, что случилось потом?

Заключение: как и чем все кончилось. В чем мораль истории? Как изменились герои истории?

У вас должна быть понятная точка зрения. Как правило, эссе-повествование написано с авторской точкой зрения, но можно показать историю и под другим углом, если вы не забываете о своем видении проблемы.

Вам, как повествующему, можно использовать местоимение “Я” и форму повествования от первого лица. Но не надо злоупотреблять этим. Как и во всех эссе, большая убедительность проистекает от упоминания фактов и мнений от третьего лица.

Подготовьте мораль истории. Вы рассказываете историю, но у нее должна быть какая-то мораль. Так что введите свою основную идею в историю через тезис и следите, чтобы все части истории поддерживали этот тезис.

Чему вы научились? Описывает ли эссе это?

Как вы изменились? Это связано с предыдущим вопросом, не одно и то же. Покажите, как изменила вас история.

Тщательно проработайте язык эссе. Словами вы будете пробуждать в читателях те или иные эмоции, так что постарайтесь подойти к выбору слов ответственно.

Советы

Не спешите, но и не затягивайте. Сперва обдумайте главное, потом — менее важное.

Сделайте свое эссе интересным, чтобы люди поняли его послание и заинтересовались им.

Помните: не откладывайте написание эссе на вечер перед сдачей! Чтобы написать хорошее эссе, вам нужно время. В противном случае, в спешке вы можете написать плохое эссе.

Делайте ссылки на изображения, фотографии и графики, но не надо упоминать их, если непосредственно в эссе они отсутствуют.

Избегайте:

Слишком длинных списков.

Использование немаркированного списка внутри абзаца.

Использование сокращения “и т.д.”. Его могут понять как “и я не знаю, что еще привести в пример.

Перед тем, как начать писать каждый новый раздел, записывайте идеи, с ним связанные. Это лучше, чем надеяться на память и рисковать забыть о чем-то важном

Предупреждение

Не надо заниматься плагиатом. В скобках или сносках указывайте источники всех цитат, фактов и идей, не являющихся вашими же собственными и даже тогда, когда вы перефразируете их. Плагиат обнаружить не так уж и сложно — хоть поиском в Google, хоть с помощью программ. Более того, плагиат может даже выйти вам боком, если вместо того, чтобы придумать что-то новое, вы взяли уже существующее. В мире науки плагиат — серьезное обвинение.

Когда вы закончите писать, сделайте такое упражнение. Присвойте каждому абзацу букву: либо S (short), либо M (medium), либо L (long). S — менее 10 слов, M — менее 20 слов, L — 20 и более слов или К С Д ( короткие, средние, длинные).

Правильным является следующий или похожий порядок букв — M S M L M S или С К С Д С К, неправильным считается следующая последовательность: К К С К Д Д.

Методы и приемы написания эссе

Вступление	Основная часть	Заключение
Для меня эта фраза является ключом к пониманию …	Во-первых, … Во-вторых,… В-третьих, …	Таким образом, …
Выбор данной темы продиктован следующими соображениями …	Рассмотрим несколько подходов … Например, …	Подведем общий итог рассуждению …
Поразительный простор для мысли открывает это короткое высказывание …	Проиллюстрируем это положение   следующим   примером…	Итак,…
Никогда не думал, что меня заденет за живое идея о том, что…	Для полемического эссе: С одной стороны, … С другой стороны, …	Именно поэтому я не могу согласиться с автором высказывания …
	Для выдвижения аргументов в основной части эссе можно воспользоваться так называемой ПОПC формулой: П — Положение  (утверждение) — Я считаю, что …; О — Объяснение — Потому что …; П — Пример, иллюстрация — Например,…; С — Суждение  (итоговое) —Таким образом,…

:

При написании эссе применяю ПОПС – формулу.

П – позиция или тезис рассуждения:

О – объяснение или аргументы; 

П – примеры или тоже аргументы;

С – следствие или вывод.

Освоение этого приёма подготовит обучающихся среднего звена к работе по написанию эссе в  выпускных классах.

       При работе по развитию письменной речи нужно отказаться от формализма и организовать живой диалог. Учитель должен быть на равных с ребятами. Он должен принимать  участие в создании письменного текста  на глазах у школьников.

Готовимся  в 5 классе к написанию .эссе о предмете, с которым связаны какие-то приятные воспоминания.  По моей просьбе пятиклассники приносят на урок эти предметы. Самые смелые  показывают и рассказывают всему классу, что их связывает с принесённым. У стеснительных есть возможность рассказать об этом только соседу по парте (на таких уроки дети садятся так, как им комфортно).  Я тоже приношу предмет и тоже  делюсь своими воспоминаниями, т.е. выступаю как партнёр и даю образец речи.  Затем прошу записать  

(П) позицию, которая представляет собой тезис последующего рассуждения.  И, конечно же, предлагаю свой вариант. Вместе редактируем записанное.  И снова самостоятельная работа: прошу пятиклассников 

(О) объяснить, почему они принесли в класс именно этот предмет.  Теперь  записанное читают только желающие. Гораздо сложнее с (П)  аргументами, поскольку  у обучающихся ещё небольшой жизненный опыт. Но  некоторые ребята, любящие читать, стараются привести для объяснения своих мыслей аргументы из прочитанных книг, пусть пока это детские рассказы и даже сказки.  

Если позволяет время, то  (С) вывод ребята формулируют, работая в парах.

      ПОПС – формула  — эта схема эссе — рассуждения.

И в том виде, в каком мы её осваиваем с учениками, она, а,  следовательно,  и шаги работы над сочинением, запоминаются  гораздо быстрее.

      И ещё одно правило: не ставить за  творческие работы  «3» и «2». Оценки должны быть либо «5», либо «4».  Если работа не получилась на «хорошо» или «отлично», необходимо дать ребёнку возможность  отредактировать её. И даже, возможен и такой вариант, пока остаться без оценки.

     Очень хороший способ, позволяющий активизировать мыслительную деятельность и мотивировать обучающихся:  взаимопроверка со специальными пометами, которыми проверяющий отмечает наиболее  яркие детали, образные выражения, интересные мысли, неясные места, требующие пояснения.  Анализируя и критикуя чужое сочинение, обучающиеся приобретают ценные умения для работы над текстом собственным.

    Ещё один пример. Урок развития речи по подготовке  к домашнему сочинению-рассуждению о книге в 7 классе.

    (П) позицию, т.е.  тезис рассуждения,  формулируем вместе, ответив на вопрос «Чем является книга  в жизни человека?»  Приходим к общему мнению: книга – наш друг и советчик даже в век всеобщей компьютеризации.  Ответы на вопросы: друг – это кто, что сделает для нас друг и  можно ли книгу назвать другом. Ребята ищут, работая в парах. В качестве вспомогательного материала используем упражнения из учебника (высказывания И.А.Гончарова и А. Кунанбаева.) Записываем вступление, которое и является тезисом рассуждения. Желающие зачитывают его.  Далее предлагаю семиклассникам раздаточный материал: высказывания о книге известных деятелей (Н.Г.Чернышевский, И.Алтынсарин, М.Горький, Дидро и др.). В основной части сочинения (О)  ребята объясняют, почему они сослались на те или иные высказывания, таким образом,  аргументами служат сами высказывания.  Высказывания о книге  обучающиеся приготовили и сами к данному уроку. На предложенный учителем вопрос: что даёт нам книга? ответ снова ищем в материалах учебника.  Предлагаю клише: в минуту грусти…, заставили задуматься о …, научили…, дали знания… и т.п. (П) примеры приводим и из личного опыта. Идёт  фронтальная работа.  (С) вывод каждый формулирует самостоятельно.  В парах ребята  обсуждают варианты темы эссе о книге. Напоминаю, что в заключительной части эссе (С) мы повторяем суть позиции: итак, таким образом, как видим. Вот некоторые из предложенных ими: «Книга — лучший друг человека», «Без книги жить невозможно», «Книга – наш первый помощник», «Книгу не заменит никто». После такой подготовки на уроке с домашним эссе-рассуждением о книге справляются все  обучающиеся.

     Думаю, что ПОПС-формулу  следует использовать и в устном рассуждении.

Вывод: Ну а теперь, для школьников, студентов, учителей и для всех тех, кто дочитал до этого места: на пальцах, в двух словах, маленький секрет эссе: эссе — это очень просто! Это всего-навсего сочинение! Только еще проще, потому что оно маленькое и может быть без предисловий, пролога, эпилога, содержания, списка литературы, завязки и прочих литературных премудростей и длинных объяснений. Всё это необязательно! Сразу пишите то, что хотите сообщить: коротко и ясно!

Эссе,которые нас привели к успеху!

«Шырайлы Шымкент»

«Кто в Шымкенте не бывал, тот много в жизни потерял», — говорят аксакалы.

Наш областной центр славится особенным менталитетом и особыми людьми, которых большинство жителей нашей страны почему – то недолюбливает. То традиции не те, то ездят не так, то выражаются по— другому.

А я люблю Шымкент и просто обожаю его жителей!

Во – первых, Шымкент всегда встречает с такой теплотой и гостеприимством.

Во – вторых, только здесь к гостям относятся с трепетом и добротой, что хочется возвращаться и возвращаться в этот город.

В – третьих, у нас выработалась привычка: раз в месяц ездить в Шымкент на выходные. Этих двух-трех дней вполне достаточно, чтобы вернуться отдохнувшей , полной сил и энергии.

Шымкент – старинный кент и современный мегаполис, третий по численности населения город Казахстана. Я часто приезжаю в областной центр в гости к тёте. Она живёт в доме, откуда видно Кошкар-ату, святую и главную реку Шымкента. Вот какое предание мне рассказала моя тётя…

Согласно одной из легенд, Кошкар-ата — это человек, который преуспел в изучении духовного наследия, в совершенстве знал Коран и Хадисы. Он пользовался огромным уважением в народе и был избран судьей. В течение многих лет , пребывая на этом посту, прославился своей справедливостью. Кошкар-ата считается одним из учителей Ахмеда Яссави. По народной легенде, когда Ходжа Ахмед получил благословение своего учителя и отправился на служение в Яссы, на память о родном крае он взял в руки молодую ветку и обмакнул ее в родник. А когда он двинулся в путь, по его следам и потекла эта река…

По моим личным ощущениям, Шымкент – энергетически мощный город. Думаю, это связано с тем, что город находится в окружении многих культурных и исторических памятников. Одна мечеть Арыстан — Баб чего стоит! Там тихо, спокойно, умиротворенно.

Но больше всего я люблю дендропарк, который выполняет роль «лёгких» Шымкента и наполняет его свежим воздухом.

Когда я впервые приехала в Шым, тётя первым делом повезла меня в дендропарк, который , по её словам, словно по мгновению волшебной палочки, возник на пустыре. Восхищались им и приезжали посмотреть на него не только жители нашей республики, но и из соседних стран и дальнего зарубежья.

Здесь , на поверхности озера, плавают лебеди, утки и гуси. В вольерах дендропарка появились белки, косули, пятнистые олени и павлины, а вся территория благоустроена и украшена скульптурами.

Безумно нравится парк «Кен-Баба», который находится в центре города . Здесь радуют глаз искусственное озеро и водопад, где плавают два лебедя. О том, какой вкусный шашлык, можно не рассказывать, об этом знают практически все!.. Именно в такие моменты начинаешь чувствовать себя настоящим шымкентцем!

Наш Президент как — то произнёс слова, которые стали крылатыми: «Жизнь даётся один раз, и прожить её надо в Шымкенте!»…Я полностью с ним согласна! Закончу школу и приеду сюда жить и учиться…

Эссе «Ты хочешь мира? Помни о войне!»

О войне нам рассказывают учителя и учебники по истории, там мы видим фамилии и цифры… А что такое для нас с вами эти цифры? Давайте только задумаемся: 4 года шла война – это 1418 дней! 34 тысячи часов и 20 миллионов погибших людей! 
• Если по каждому погибшему из 20 миллионов, в стране объявить минуту молчания, страна будет молчать…32 года!
• 20 миллионов могил на 2,5 тысячи километров – это значит 7, 5 тысяч убитых на километр, 15 человек на каждые 2 метра земли! 
• 20 миллионов за 1418 дней – это значит, 14 тысяч убитых ежедневно, 600 тысяч человек в час, 10 человек в каждую минуту. Вот что такое 20 миллионов!

9 мая 2015 года я собираюсь поехать на праздничный парад в вашем городе Шымкенте. Я обязательно подготовлю портрет своего прадеда, воевавшего в той страшной войне, чтобы вместе с ним пройти в бессмертном полку. А те ветераны, кто будут смотреть на нас с вами из окон своего дома – не в силах выйти на улицу — и те, кто эти силы в себе найдут, пусть получат письма от потомков. Потомков, которые расскажут о своих родных победителях, которые поделятся своими представлениями о подвиге советского солдата на войне.

Прочитав рассказ Б. Васильева «Экспонат №», я поняла, как дорожили письмами с Великой Отечественной войны. Мне приоткрылась тайна человеческой души, и я поняла насколько оно нужно человеку, пусть даже несколько дней бывшего на войне.
Я только раз видала рукопашный. 
Раз — наяву. И тысячу раз — во сне. 
Кто говорит, что на войне не страшно, 
Тот ничего не знает о войне.

Здравствуй, Солдат Победы, уважаемый ветеран Великой Отечественной войны! Мы не знакомы, но мне очень хочется поговорить с тобой… Кто знает, может быть, Ты и мой прадед были знакомы. Так или иначе, я думаю, существует неразрывная связь между всеми участниками Великой Отечественной войны.

Моего прадеда звали Амит, он прошёл всю войну и геройски погиб в 1945 году, за несколько дней до Победы…Моя прабабушка не умела писать и читать, а прадед владел только арабской грамотой. Поэтому у меня огромная просьба к Тебе, неизвестный мне, но такой дорогой для меня Старший Друг!!! Прочти это Письмо благодарности и любви и для моего прадеда.

Спасибо Тебе за отвагу, за мужество, за любовь к своей родной земле, за то, что подарили нам жизнь. Ведь без Твоего подвига не было бы и нас. Твоей памяти буду достойна!!!
Я знаю: слова благодарности обязательно будут Тобой услышаны, потому что военное братство было зачастую такой же силы, что и кровное родство.

С Благодарностью и Глубоким Уважением твоя правнучка Куралай!

Эссе – размышление

 Никак не могу не поделиться своими впечатлениями о поездке в Шымкент. Мои ученики  стали победителями республиканского конкурса эссе «Шырайлы Шымкент.» 31 мая победителей и их руководителей  встречали и чествовали с 9 утра в Grand hotel «Shymkent»…Целый день на Red  bus возили по городу и показывали достопримечательности областного центра: областную библиотеку» Отырар», дендропарк, парк » Независимости», монумент » Байдибек» и ещё много других  зрелищных мест…Фотограф и оператор ни на минуту не оставляли победителей, и мы чувствовали себя чуть ли не голливудскими звёздами! Знаете, я очень часто бываю в Шымкенте…Но эта экскурсия помогла мне и другим гостям увидеть Новь Старого Шымкента…А гостям с Кокшетау ,Алине и её руководителю, которые впервые посетили Шымкент,  безумно понравился город … Особенно всех нас ошарашило то, что в нашем славном Шымкенте теперь можно отправиться в увлекательное автобусное путешествие. Ярко-красные расписные экскурсионные автобусы, курсирующие по Шымкенту,  привлекали внимание горожан. И было такое ощущение, что мы попали за границу. А видео, снятые с высоты 4 метров. просто сразило наших родных, коллег и знакомых наповал! Все наперебой спрашивали меня: » Ты точно в Шымкенте? Это наш  Шымкент?»

    Сама поездка длилась с утра до вечера. И я рада, что и у коренных жителей есть теперь прекрасная возможность путешествовать по городу как в салоне автобуса, так и на открытой площадке второго этажа. Кстати, стоимость билета, что детского, что взрослого — символическая. А дети до семи лет и вовсе глядят на родной город совершенно бесплатно.
Вопрос об экскурсиях по городу поднимался в течение последних лет неоднократно. Инициаторами были в основном пенсионеры, люди, постоянно сидящие дома и не успевающие следить за новинками в родном городе. Новость об экскурсиях не только старшее поколение, но и молодёжь восприняли с восторгом. Во — первых, недорого. Во — вторых, удобно. В — третьих, увлекательно и познавательно. 
Особенно меня обрадовало то, что во время двухдневной экскурсии дети с разных уголков нашей страны нашли общий язык и подружились. Шымкент ещё раз доказал, что это солнечный город — сад с душевными и гостеприимными жителями… Я уверена, что эта поездка запомнится всем надолго! И МЫ БУДЕМ ВСЕМ РАССКАЗЫВАТЬ ОБ ЭТИХ  НЕЗАБЫВАЕМЫХ ДНЯХ!  Наши победители по приезде так рассказывали о поездке, что все дети наперебой меня просили: » Айгуль Алшынбаевна, давайте в следующий раз наши работы отправьте. Мы тоже хотим в Шымкент!»  Я думаю, что нам самим надо быть патриотами, а молодёжь на нашем примере научиться любить своё Отечество! Шымкент наглядно ещё раз нам показал, что он самый лучший город мира! Спасибо тебе, Шымкент, за то, что ты у нас есть!  ЖАСА, ЖАЙНА, ШЫРАЙЛЫ ШЫМКЕНТ!!! ДО НОВЫХ ВСТРЕЧ!

The rules of writing essay.

As you know in 2016/2017 school year testing system has been changed in Kazakhstan. The students at school write essay at the of the education. All universities in Kazakhstan prefer writing essay in native, Russian and English languages. We have to bring up the person who can describe the thoughts in three languages.

Wait a day or so and re-read your essay. Get your essay done a couple of days before the due date so that you have time to go back and revise it to make it polished. Avoid turning in a first draft that you haven’t double-checked for errors.

Correct errors related to grammar, punctuation and spelling. Consult a style book if you are unsure how to properly use quotation marks, colons, semicolons, apostrophes or commas. Avoid using exclamation points.

Analyze well-written essays. In your research you’ll probably come across really well-written (and not so well-written) arguments about your topic. Do some analysis to see what makes them work.

What claims does the author make?

Why do they sound good? Is it the logic, the sources, the writing, the structure? Is it something else?

What evidence does the author present to you?

Why does the evidence sound credible? How does the author present facts, and what is his/her approach to telling a story with facts?

Is the logic sound or faulty, and why?

Why is the logic sound? Does the author back up his/her claims with examples that are easy to follow?

Brainstorm your own ideas. Sure, you can use the arguments of others to back up what you want tosay. However, you need to come up with your original spin on the topic to make it uniquely yours.

Make lists of ideas. You can also try mind mapping.

Take your time. Walk in your neighborhood or local park and think about your topic. Be prepared for ideas to come to you when you least expect them.

Look at the ideas that you generated. Choose one to three of your strongest ideas that support your topic. You should be able to support these ideas with evidence from your research.

Write a thesis statement that summarizes the ideas that you plan to present. Essentially, let the reader know where you’re going and why.

A thesis statement should have a narrow focus include both your topic and what you plan to present. For example, «Although Eli Whitney’s cotton gin ushered in a new era of American prosperity, it also widened the gap in suffering for African-American slaves, who would soon be more in demand, and more exploited, than ever.»

A thesis statement should not ask a question, be written in first person («I»), roam off-topic or be combative.

Plan your essay. Take the thoughts that you brainstormed and assemble them into an outline. Write a topic sentence for your main ideas. Then, underneath, make bullet points and list your supporting evidence. Generally, you want three arguments or pieces of evidence to support each main idea.

Write the body of your essay. You do want to think about length here; don’t write pages and pages if your teacher wants 5 paragraphs. However, you should freewriteto let your thoughts reveal themselves. You can always make them more concise later.

Avoid sweeping generalizations. Statements such as «______ is the most important problem facing the world today,» can cause your reader to dismiss your position out of hand if he/she disagrees with you. On the other hand, «______ is a significant global problem» is more accurate.

Don’t use «I» statements such as «I think.» Likewise, avoid the personal pronouns «you,» «we,» «my,» «your» or «our». Simply stating your argument with supporting facts makes you sound much more authoritative. Instead of writing, «I found Frum to have a conservative bias,» tell the reader why your statement is true: «Frum displays a conservative bias when he writes…»

Come up with a compelling title and introduction. Your title and introduction make people want to read your essay. If your teacher is the audience, then of course your teacher will read the whole piece. However, if you’re submitting to an essay contest or writing an essay for college admissions, your title and introduction have to hook the reader if you want to meet your objectives.

Skip obvious expressions such as, «This essay is about, «The topic of this essay is» or «I will now show that».

Try the inverted pyramid formula. Start off with a very broad description of your topic and gradually narrow it down to your specific thesis statement. Try to use no more than 3 to 5 sentences for short essays, and no more than 1 page for longer essays.

Short essay example: Every year, thousands of unwanted and abused animals end up in municipal shelters. Being caged in shelters not only causes animals to suffer but also drains local government budgets. Towns and cities could prevent both animal abuse and government waste by requiring prospective pet owners to go through mandatory education before allowing them to obtain a pet. Although residents may initially resist the requirement, they will soon see that the benefits of mandatory pet owner education far outweigh the costs.»

Conclude your essay. Summarize your points and suggest ways in which your conclusion can be thought of in a larger sense.

Answer questions like, «What are the implications of your thesis statement being true?» «What’s the next step?» «What questions remain unanswered?»

Your arguments should draw your reader to a natural, logical conclusion. In a sense, you are repackaging your thesis statement in your concluding paragraph by helping the reader to remember the journey through your essay.

Nail the last sentence. If your title and first paragraph make the reader want to read your essay, then your last sentence makes the reader remember you. If a gymnast does a great balance beam routine but falls on the landing, then people forget the routine. Gymnasts need to «stick the landing,» and so do essay writers.

Select your strategy and structure. Some common strategies and structures for expository writing include:

Definitions. Definition essays explain the meaning of terms or concepts.

Classification. Classification essays organize a topic into groups starting with the most general group and narrowing down to more specific groups.

Compare and contrast. In this type of essay, you’ll describe either the similarities and differences (or both) between ideas or concepts.

Cause and effect. These essays explain how topics affect each other and how they are interdependent.

How-to. How-to essays explain the steps required for completing a task or a procedure with the goal of instructing the reader.

Include all of the elements of good storytelling. You’ll need an introduction, setting, plot, characters, climax and conclusion.

Introduction: The beginning. How are you going to set the story up? Is there something useful or important here that gets mentioned later on?

Setting: Where the action takes place. What does it look like? Which words can you use to make the reader feel like they are there when they read it?

Plot: What happens. The meat of the story, the essential action. Why is the story worth telling?

Characters: Who’s in the story. What does the story tell us about the characters? What do the characters tell us about the story?

Climax: The suspenseful bit before anything is resolved. Are we left hanging on the edges of our seat? Do we need to know what happens next?

Conclusion: How everything resolves. What does the story mean in the end? How have things, people, ideas changed now that the end is revealed?

PRES formula: Position- Reason -Explanation -Summari ( позиция – причина – объяснение – вывод).

Summari : And now for students, pupils and teachers there is a little secret of writing essay : you mustn’t write a lot of thoughts write briefly and clearly.

Контактные данные: e-mail: amitova.1969@mail.ru

Желаю творческих успехов и удачи во всех начинаниях!!!

______________________ Амитова А.А.

© Банк рефератов, 2008-2020 гг. Все материалы на сайте присланы пользователями для ознакомления, без целей коммерческого использования.
Права на публикации принадлежат их авторам.
Если ваша работа оказалась на сайте и вы хотите убрать ее — сообщите нам.
Администрация сайта не несет ответственности за возможный вред и/или убытки, возникшие в связи с использованием содержания сайта.

Морфемный разбор слова:

Однокоренные слова к слову:

Как написать эссе на казахском языке

Слово «Эссе» происходит от французского слова «essai» и английского слова «essay», относится к категории очерков. Корни этих слов уходят к латинскому слову «exagium», что переводится как «думать». Эссе – это написание самостоятельного текста на заданную тему.

Эссе также можно рассматривать как старое-доброе сочинение, которое идет со школьных программ советского времени. Однако в отличии от сочинения, эссе выглядит объемнее.

Основная цель и эссе, и сочинения – это донести свои мысли в письменном виде и самостоятельно развивать писательские навыки.

Цель написания эссе объясняет его структуру и объем. Сначала выбирается тема эссе, потом придумывается название. Обозначив цели и задачи, надо составить план. После этого можно приступить к самому написанию. Во время изложения эссе учеником или студентом важно точно и грамотно выражать мысль, систематизировать информацию, использовать основные категории анализа, приводить нужные примеры, последовательно делать выводы и придерживаться литературно-художественного стиля. Во время процесса написания эссе основная проблема должна быть изложена ясно, кратко, мотивировано и последовательно. Во время раскрытия темы нужно использовать литературный язык изложения с непринужденными, эффективными и устойчивыми словосочетаниями, местами должны быть использованы цитаты. Если выражать содержание эссе в процентах, то введение должно составлять 30%, основная часть 60% и вывод 10%.

Во введении следует вкратце написать о причинах выбора заданной темы и указать ее актуальность. По теме можно написать аннотацию к рассматриваемым вопросам и проблемам.

В основной части рассматривается теоретические и практические способы достижения целей и обязанностей в решении вопросов выбранной темы. В этой части происходит работа по изложению, анализу, синтезу, персонализации, обособлению и систематизации мысли.

В выводе следует написать о выводах, вытекающих из основной части, и обобщить их. Вывод должен отвечать на вопрос, который задан во введении. Эссе оценивается по следующим критериям:

1. Логическая и писательская грамотность автора (орфография, пунктуация, стилистика);

2. Наличие собственного мнения;

3 Знание теории вопроса;

4 Наличие практических навыков;

5 Органичное использование терминов и цитат;

6 Использование методов сбора, анализа, сравнения, подведения итогов;

7 Умение использовать ссылки.

Мнение автора статьи не выражает мнение редакции.

Источник

Эссені қалай жазады – барлық ережелер

Шығармашылық сипаттағы өзіндік жұмыс түрлерінің бірі – эссе. Алайда, жанрдың бұл түрін көбі шығармамен шатастырып, дұрыс жаза бермейді. Соған байланысты Stan.kz кез-келген тақырып бойынша эссені дұрыс жазу және жалпы қателерді болдырмау туралы әңгімелейтін болады.

Сіздер эссенің құрылымы қандай болуы керек екенін, эссені басқа жанрлардан қандай белгілері ерекшелеп тұратынын, тақырыпты қалай таңдайтыныңызды және өз ойыңызды қағазға сауатты түсіруді білетін боласыздар.

Эссе дегеніміз не?

Көпшілігі эссе – бұл қарапайым шығарма деп ойлайды. Алайда, олай емес.

Эссе – прозалық әдеби жанр. Француз тілінен аударғанда «очерк» немесе «нобай» деген мағынаны білдіреді. Эссе автордың дара әсерін, белгілі бір мәселеге қатысты көзқарасын көрсетеді. Ол белгілі бір сұраққа толық жауап бермейді, тек сол мәсеге қатысты өз ойын немесе әсерін көрсетеді.

Эссе жазу кезінде логика, ойды дәйектеу мен ақпаратты сауатты жеткізу қабілеті жақсы дамиды. Баяндау стилі көбіне сөйлеуге бағытталған.

Эссенің сипатты ерекшеліктері

Эссені дұрыс жазу үшін, алдымен оны басқа жанрлардан ажырататын ерекшеліктерді ескеру қажет.

Эссенің негізгі белгілері:

Осылайша, эссе баяндаудың ерекше стилімен ерекшеленеді, оның мақсаты оқырманның ойлануына түрткі болу. Эсседе автор өзінің көзқарасына көндірмейді, ол өз ойы арқылы оқырманды ойландырып, мәселені талқылауға шақырады.

Эссе қалай жазылады?

Эссені дұрыс жазу – жанрдың ерекшеліктерін түсінуге байланысты. Жазудың негізгі принциптері мен ұсыныстарын ұстанып жазса, эссе қызықты болады.

Тақырыпты қалай таңдауға болады

Егер жалпы бағыт бойынша таңдау керек тақырыптар тізімі жоқ болса, онда эссенің қандай аудиторияға керек екенін ескеру қажет. Мұнда нұсқалар әртүрлі болуы мүмкін: университет оқытушысы, комиссия, әдеби қауымдастық, жұмыс беруші болуы ықтимал.

Егер эссені мұғалімге өткізу үшін жазса, онда қандай қасиеттердің бағаланатынын ойлану керек. Осыған байланысты тексеруші автордан күтетін түпнұсқалық, сөйлемдерді қисынды түрде қалыптастыру қабілеті, сауаттылық, кәсіби қасиеттер және т.б. секілді қабілеттерді көрсету мүмкін болатын тақырыпты таңдауы қажет.

Ұсынылған тізімнен эссе жазатын тақырыпты таңдағанда, белгілі бір білім, ой-пікір бар немесе қатты қызығушылық тудырған тақырыпты таңдаған жөн.

Егер эссе жұмыс берушіге бағытталса, онда эссенің тақырыбы мен мазмұны автордың сипатын, оның шынайылығын, біртумалығын, адамгершілігін және даралығын көрсетіп тұруы қажет.

Эссені қалай бастайды

Жиі сөзшең және өз ойын қағазға түсіру қабілетіне ие адамдарда шығарманы, соның ішінде эссені бастауда қиындық туады. Бірақ, эссені қалай бастауды ойлап отыра берсең айтарлықтай көп уақыт кетеді, ал бұл шығармашылық жұмыстың үрдісін едәуір тұмандандырады.

Сондықтан, эссені қалай бастау керектігі туралы ұсынған кеңестерімізді пайдаланыңыз.

1-кеңес. Эссе жазуды бастамас бұрын, идеяны тұжырымдап, мақсатты анықтап, және жұмыс үшін ақпарат көздерін тауып алу керек.

2-кеңес. Еркін жазу әдісін қолданыңыз. Оның мәні – болып жатқан нәрселерді миға редакциялаусыз және грамматика, пунктуация, стиль секілді т.б. ережелерге бағынбай-ақ жазуда. Бұл шығармашылық дағдарыспен күресуге және керемет идеяларды табуға көмектесетін тамаша тәсіл.

3-кеңес. Кіріспе бөлімге тоқтап қалмау керек. Алғысөзді негізгі бөлім жазылғаннан кейін де жазса болады. Бұл жағдайда эссенің не туралы жазылғаны түсінікті болғандықтан, кіріспені де жазу оңайырақ болады.

4-кеңес. Эссе жазудың барынша кеңінен тараған танымал нұсқаларының бірі – бірінші сұрақтан бастап, оған жауап жазу.

Эссеге қалай жоспар құруға болады

Бірден мінсіз жоспар құруға ұмтылуға болмайды. Өйткені, ол жұмыс барысында редакциялануы мүмкін. Оның үстіне эссе жазу кезінде жоспар құру мүлдем қажет емес, сонымен қатар құрастырылып қойған жоспарға да сүйенудің қажеті жоқ. Шектеулер мен қатаң шеңберлердің болмауы осы жанрдың артықшылығы болып табылады. Егер авторға қатаң жоспарға сүйену оңай болса, онда оны құрастыру үшін де уақыт қажет.

Сондай-ақ, барлық негізгі ойлар жоспардың тармағы түрінде көрсетілуі керек. Одан кейін, әр тармақты тармақшаларға бөліп, ойды толығымен егжей-тегжейін ашып, жеткізуге болады.

Содан кейін жоспарды қайтадан оқып шығып, әр тармақ өз орнында тұр ма және жеткілікті түрде ашылды ма, соны тексеріп шығыңыз.

Эссенің құрылымы неден тұрады

Эссе жазу тәртібі әдетте үш қадамнан тұрады.

Кез келген жазбаша жұмыс секілді, эсседе де кіріспе бөлім немесе кіріспе болады.

Жақсы жазылған кіріспе оқырманның қызығушылығын оятып, эссені аяғына дейін оқуға қызықтырады. Кіріспе бөлімде мәселенің тұжырымдамасы және оның маңызы, риторикалық сұрақ, дәйексөз және т.б. болуы мүмкін. Сондықтан, ерекше эмоционалды түрде ойлана отырып, оқырманды қаралатын мәселеге алып келу маңызды.

Басты бөлімде қарастырылып отырған мәселе бойынша әртүрлі көзқарастар келтіріп, мәселенің тарихын қозғауға болады.

Дәлелдеме келесі ретпен жасалуы мүмкін:

Қорытындыда негізгі бөлімде ұсынылған және әр тезис бойынша тоқталған барлық тұжырымдар біріктіріледі. Ал оқырман берілген дәлелдер негізінде қисынды қорытындыға келуі керек. Соңында, мәселе қайта қайталанады және қорытынды шешім жасалады.

Егер кіріспе бөлімнің мақсаты оқырман қызығушылығын тудыру болса, онда соңғы сөйлемдердің мақсаты жалпы суретке (ой) тұтастық қосып, жұмысты оқырманның есінде қалдыру және ойлануға итермелеу болады.

Эссенің шығармадан айырмашылығы

Дұрыс жазылатын эссе кәдімгі шығарма жазудан ерекшеленеді. Сондықтан, егер эссе жазу керек болса, онда оны басқалардан ерекшелейтін, жанрлық сипатты ерекшеліктерін ескеруіңіз қажет.

Көркем туындыны талдайтын шығарамаға қарағанда, эссе авторлық көзқарасты және оның осы мәселеге қатысты ұстанымын қамтиды.

Сондай-ақ, эссені шығармадан ерекшелейтін ерекшеліктердің бірі – оның қарама-қайшылықты (парадокстылық) болуы. Яғни, жарқын бейнелер мен афоризмдерді және тосын пікірлерді қолдану арқылы оқырманды таңғалдырып, оған әсер ету.

Эссе жазу бойынша кеңестер

Барлық эссе ережелері ұсынылатын кеңес түрінде болады. Жоғарыда берілген ақпараттарды ескере отырып, эссені қалай жазу туралы кеңестерімізді пайдаланыңыз және оқырманға бей-жай қалдырмайтын эссе жазыңыз.

Эссе жазуда жиі жіберілетін қателіктер

Ең жиі кездесетін қателерді біле жүрген дұрыс. Себебі, олар эссені өзің жазған кезде сол қателерді жібермеуге көмектеседі.

1-қателік: Түсініксіз болып қалу немесе керекті әсер бере алмау секілді жеке қорқыныштардың кесірінен автор эсседегі барлық көрнекті ойларды алып тастап жатады. Осыған байланысты эссе өз даралығын және ерекшелігін жоғалтады.

2-қателік: Мәліметтердің жеткіліксіз дамуы. Көп кездесетін қателік – автор өз тұжырымдамасында мысалдар мен дәлелдерді жеткілікті мөлшерде көрсетпейді.

3-қателік: Эсседе көрсетілген мәселенің мәнін түсінбеу немесе тақырыпты дұрыс түсіндірмеу.

4-қателік. Авторды көрсетпестен өзгелердің пікірін қолдану және эссе жазған адамның өзінің жеке көзқарасының болмауы.

Жалпы, эссе жанрының артықшылығы қатаң шектеулердің болмауында. Шығармашылықтың толық еркіндігі, өз пікіріңді білдіру және ойыңмен бөлісу мүмкіндігі, мәселені қалыпсыз шешу – бұл керемет идеяларды шығаратын шығармашылық адамдарға осы жанрды тартымды ететін эссеге тән ерекшеліктер болып табылады.

Источник

Эссе жазу үлгісі

Жанр автордан тек өз білімін көрсетуді ғана емес, сонымен бірге өзінің сезіміне, толқу мен толғауларына және жазып жатқан тақырыпқа байланысты көзқарасына ерекше мән беруді талап етеді. Эссенің авторы&nbsp- тек әңгімеші немесе баяндамашы ғана емес, сонымен бірге &amphellip кейіпкер де бола алуы қажет Сонымен бірге шығармашылық еркіндікке қарамастан, эссе жанрында ой қозғау оңай емес екенін ұмыптаған жөн. Ең бастысы&nbsp- бірегей идеяны тауып және белгілі бір мәселеге байланысты қалыптан тыс көзқарасты білдіру керек.

Өзіндік көзқарасты білдіру үшін эссе авторы аналогияларды таңдап, мысалдар келтіруі, салыстыру жасауы мен ассоциацияларды қолдануы қажет;

Эссеге көптеген көркемдегіш құралдарды қолдану тән (бұл&nbsp- метафоралар, аллегориялық образдар, символдар мен салыстырулар).

Кез келген эссенің мазмұны мен сапасы төмендегілерге байланысты болмақ: оқыған әдебиет бойынша конспект, дәрістер, пікірсайыс материалдары, автордың осы мәселеге байланысты көзқарасы мен өмірден жинақтаған тәжірибесі.

Бар материалды өңдеу (жүйелеу, дәлелдеу).

Дәйектеу (бар материалдың эссе тақырыбына сәйкес келуі).

Эссе жазуда практикалық қадамдар:

Егер сізге эссе берілсе, онда кейбір өлшеуіштер анықталады: бұл эссенің көлемі, бірінші парағының үлгісі, бірыңғай аудитория (мысалы, бөлім басшылары). Қандай талаптар қойылса да, оларды сақтау керек. Ең бастысы&nbsp- эссенің негізгі ойы.

Тезисті дәлелдемелермен толықтыру үшін, сізге ақпарат қажет, сіз жазып отырғаныңыз ғылыми факт немесе жеке байқауларыңызды жазатын болсаңыз, фактілер қай жерден басталатынын байқаңыз. Сіздің көзқарасыңызды жоққа шығаратын пікірлер мен фактілерге назар аудармаңыз. Жақсы эссе жазушы өз тезисі үшін дәлелдерді таба алады.

Басты ойыңызды фактілермен дәлелдеуге уақыт келді. Сіз жинаған барлық ақпаратты мұқият оқып алыңыз. Басты принциптер мен байқауларды көріп тұрсыз ба? Жазу барысында қандай тәртіпті сақтайтыңызды ойластырыңыз. Эссе құрылымын жинақтау үшін, қысқаша жоспар құрастырыңыз, параграфтарға атау ойлаңыз.

Мәтін тезисін бекітуге көмектесетін басты үш ойды анықтаңыз. Әрбір көзқарас мысал және дәлелдермен бекітілуі тиіс. Қысқаша эсседе әрбір абзац бір ойдың мән-жайын баяндайды. Көлемді эсседе көзқарасты негіздеу үшін бір бет қажет болады. Өз жоспарыңызды сақтаңыз, сөйлемдеріңізді логикалық тәртіпке келтіріңіз. Барлық негізгі идеяларды жазып болған соң, барлық үзінділерді байланыстыратын сөйлемдермен жазыңыз.

Өз негізгі идеяларыңызды жинақтап, оқырманға қай бағдарда оқып, оларды дамыту керегін ұсыныс жасаңыз. Тезистен қандай қорытынды шығаруға болады? Қандай сұрақтар жауапсыз қалды?

Эссені басынан аяғына дейін тексеріңіз. Бір сөйлем екінші сөйлемге дұрыс жалғаса ма? Бір абзац екінші абзацқа? Әрбір дәлел алдыңғысымен байланысты болу керек. Егер сізге ой тәртібі мен абзацтар құрылымы ұнамаса, оларды өзгертіңіз.

Мәтінді қатеге тексеріңіз: грамматикалық, пунктуациялық, стилистикалық. Қайталанатын сөздер, әдеби тілдің нормасына нұқсан келтіретін сөздерді қолданбаңыз, пунктуацияны тексеріңіз.

Жиі кездесетін қателіктер:

1. проблема ашылмайды;

2. автордың жеке позициясы көрінбейді;

3. теоретикалық негіздемесі жоқ;

4. терминдерді орынсыз, сауатсыз қолдану;

5. тым қарапайым өмірдің мысалдары көп;

6. ауызекі сөздер, диалект, сленг, жаргон сөздер;

7. келтірілген мысалдар автор позициясына қайшы;

8. қорытындылау, түйін шығару деген жоқ;

9. логиканың болмауы.

Қосымша мәліметтер:

1. Эсседе бейнелеу, афористік, парадоксалдық қаралу керек.

2. Эссе авторы дүниені жеке қабылдауын ұсыну үшін көптеген мысал келтіреді; жарыстыра салыстырады; ұқсастықтарды іріктеп алады; әртүрлі байланыстарды қолданады.

3. Эссеге көптеген көркем құралдарды пайдалану тән: метафора, салыстыру, аллегория, символ және астарлы образдар.

4. Егер эсседе болжап болмайтын қорытынды, күтпеген жағдайлар, қызықты байланыс болса, онда ол қызықты да жақсы болып келеді.

5. Сөйлеу құрылымы жағынан эссе&nbsp- бұл ауыз екі сөйлеу ырғағы және лексикаға бағыттау, сұрақтарды, пікірталас сөздерінің динамикалық ауысып келуі.

Есте сақтаңыз! Эсседе зерттеген мәселе бойынша сіздің қатысыңыз ғана бағаланбайды, оны дәлелдей білуі бағаланады. Ең бастысы&nbsp- өздігімен жұмыс жасай білу және ашық ой.

ЭССЕ жазу барысында қатаң сақталынуы тиіс талаптар:

Бағалау межелері:

Эссе, оның құрылымы туралы жеткілікті теориялық мәлімет алдыңыз деп ойлаймыз.

Енді сол талаптар бойынша жазылған эссе үлгісін ұсынамыз.

Эссенің тақырыбы: Ұрпағымын ұлтымның

1.Тақырыптың мазмұнын ашатын жоспар құрыңыз.

Эссе құрылымы үш бөліктен тұрады. Сіздің жоспарларыңыз да үш бөлімнен тұруы керек. Жоспарды өзіңіз жазатын эссенің мақсаты, пайдаланатын деректер мен дәйектер қозғайтын мәселелерге байланысты құрыңыз. Ол жоспарда Сіз жазуға тиісті барлық пікірлердің түйіні берілгені жөн.

2. Берілген тақырыпқа эссе жазыңыз. Эссе мазмұнының логикалық желіде біртұтастықпен құрылу үшін қыстырма құрылымдар мен шылаулар, тірек сөздер және сөз тіркестерін пайдалану қажет.

Төмендегі тірек сөздерді эссе жазу барысында қолдану ұсынылады: ұлт болашағы, ұлт тағдыры, байтақ жер, жастар ие болып қалады.

Сіздің әрекетіңіз:

Ұсынылған тақырыпты түсініп, онда түйінделген мәселені нақтылаңыз.

Эссеңізге баяндалатын жағдаятты ойша бірнеше бөлікке бөліп алыңыз.

Әрбір бөлікті қамтитын жоспар құрыңыз.

Эссенің кіріспесін жазыңыз. Эссе жазудың бұл кезеңінде өз жұмысыңызда қандай жауап іздейтініңізді анықтау қажет.

Негізгі бөлімде тарихи, саяси-экономикалық өмірден, кітаптан,өзіңіздің тәжірибеңізден алынған мысалдар ендіре отырып, нақты деректер мен дәйектер арқылы тақырыбыңызды ашуға тырысыңыз. Эссені жеке ұстанымыңыз, пікіріңіз, көзқарасыңыз айқын көрінетін қорытындымен аяқтаңыз.

ІІІ Әр адам өз ұлтымен мақтана алады

Ұрпағымын ұлтымның

Қазақ деген ұлттың өкілі болу&nbsp- зор бақыт. Мен&nbsp- сол бақытқа ие болған жанның бірімін. Қазақылықтың бәрін сүйемін. Күмбір-күмбір қара домбыра даусынан басқа әсем дауыс жоқтай. Жастарға ақ батасын жаудырған аппақ сақалды қарияның тілегінен артық ешкім айта алмастай. Құдалардың алдында құрдай жорғалағаны да жарасатын секілді. &laquoЕркежан&raquo деп жұмсайтын ақ жеңешелерімнің тауып айтатын, кейде тіпті &laquoсойып салатын&raquo әзіл-қалжындарына төтеп бере алмай, қызарақтап жеңілген қандай ғанибет!

Осындай ұлтқа мекен болған кең-байтақ жерді ақ найзаның ұшымен, ақ білектің күшімен қорғап қалған батыр бабаларым-ай!

О шеті мен бұ шетіне көзің жетпейтін, шапса тұлпардың тұяғы тозатұғын, ұшса қыранның қанаты талатұғын қазақ жері&nbsp- менің де жерім.

Жасыл жайлау түкті кілем боп қазаққа төселіп жатыр. Ақ бас тауы өр мінезді қазақ баһадүрі секілді мызғымай қасқаяды. Қыр мен қыраты, шөл мен шөлейті сабырыңды сынайтын, шыдамыңды шыңдап, шалқар шабытыңды шақыратын сырлы өлке де&nbsp- менің Отаным.

Эссенің жазылу дәрежесіне талдау жасайық және бағалау межелері бойынша бағалап көрейік:

Эссені бағалауға қойылатын талаптар:

2. Эсседе Сіздің өзіндік азаматтық ұстанымыңыз байқалуы қажет.

3. Тілдік тұрғыдан рәсімдеу кезінде эсседе қыстырма сөздер мен сөз тіркестері (меніңше, менің көзқарасым бойынша, деп санаймын. ), жекелеген стильдік тәсілдер (мысалы, инверсия, риторикалық сұрақ, синтаксистік алмастырулар, эпитеттер және т.б.) қолданылуы қажет. Эссе мәтінінде қазіргі қазақ тілінің орфографиялық және емле нормалары сақталуы тиіс.

Эссе балл қою жүйесімен төмендегі көрсеткіштер бойынша бағаланады:

&frac34 жұмыс цитаталарды қолдану мен рәсімдеудің талаптарына жауап береді, мәтінде қазақ тілінің лексикалық, фразеологиялық, грамматикалық және стилистикалық нормалары, орфография мен пунктуация ережелері сақталған&nbsp- 10 балл.

2. СӨЖ-ді жаздыруға арналған әдістемелік нұсқаулар

Студенттердің ғылыми-танымдық көзқарасының кеңеюіне, жауапкершіліктерінің артуына, күнделікті үлгерімдерінің жақсаруына сан-салалы шығармашылық ізденістер, зерттеу жүргізу нәтижесінде орындалатын курс, бақылау, реферат жұмыстарының да игі әсерін тигізері хақ. Сондай-ақ, бұл жұмыстар студенттердің алған теориялық білімін зерттеу жұмыстарының барысында практикалық тұрғыда қаншалықты қолдана білу біліктілігінің де көрінісі.

Курс, бақылау, реферат жұмыстарын мазмұнды, жоғары талапқа сай орындау студенттерден кәсіби білім мен бейімділікті, жазу мәдениетін, әдеби талдау мен жинақтаудың қағидаларын, амал-тәсілдерді білуді, белгілі мөлшерде әдеби-эстетикалық сауаттылықты, сөз өнерін сүюді қажет етеді.

Курс, бақылау, реферат жұмыстары студенттердің жоғары кәсіби білім алу жолындағы маңызды әрі міндетті оқу-педагогикалық шаралардың бірі болғандықтан олардың құрылысы мен жалпы мазмұнына, орындалуына белгілі бір талаптар қойылады.

Бақылау, реферат жұмыстарын орындау жоспары және кезеңдері.&nbsp

Курс, бақылау, реферат жұмыстарын жазуға кірісер алдында студент ең алдымен жалпы жұмыс жоспарын жасап алуы керек. Жалпы жұмыс жоспары мынадай бөліктерден тұрады:

2) Таңдаған тақырыпты жан-жақты талдап ашуға қажетті көркем туындыларды іріктеу, әдеби-сын, зерттеу еңбектерді іздестіріп, олардың тізбесін жасау;

3) Іріктелген көркем туындылар мен әдеби-сын, зерттеу еңбектерді оқу, тақырыпқа сай жүйелеу, мақсат-міндеттерін айқындау;

4) Курс жұмысының нақтылы жоспарын жасау;

5) Курстық, бақылау, реферат жұмыстарын жазу, аяқтау.

Әрине, қарастырылатын мәселенің, тақырыптың сипатына, мазмұнына қарай жоспардың қай үлгісін құруды студенттің өзі шешеді. Жоспар ғылыми жетекшіге тексеруге, бекітуге ұсынылады.

Курс, бақылау, реферат жұмыстарын жазуға даярлық сатыларынан өткен соң, енді ең жауапты кезең жұмысты жазу басталады. Басты талап-тілек-туындыны тақырыптық-идеялық тұтастықта, мазмұн мен пішін бірлігі тұрғысынан қарастырып, көркемдік әлемінің құпия сырларына бойлай білу, осынау алуан тағдырлы адамдар жаратылысы, өмір-тіршілік күйлері жайлы өзінше толғанып, ойлай білу.

Егер таңдалған тақырып жеке бір туынды жайында болса, оның авторының шығармашылық өмірбаянынан, кітап жазылған кезең, әдеби орта жайлы хабардар болу да артық емес. Тақырыпқа қатысты түрлі зерттеу еңбектері, оқулық, әдеби-сын мақалалар бағыт берер, пайдалы ой туғызар көмекші құралдар есебінде ғана.

Курс, бақылау, реферат жұмыстары шығармашылық еңбек болғандықтан, студенттер зерттеу, сын материалдарын, жетекшінің кеңесін басшылыққа ала отырып тақырыпты мүмкіндігінше өзінің көркемдік-эстетикалық түсінігі тұрғысынан талдап, таразылап, түйген ой-тұжырымдарын ортаға салуы керек.

Кіріспеде әдетте курс жұмысына (бітіру жұмысына) өзек, тақырып болып отырған мәселенің ғылымдағы орны, оның өзектілігі жайлы қысқаша шолу жасала келе,тақырыптың маңыздылығы, оны қалай қарастыратыны, яғни студенттің алдына қойған мақсат-міндеті байыпталады. Мұны курс жұмысының (бітіру жұмысының) мақсат-міндетін айқындау деп те айтуға болады. Яғни, кіріспеге негізінен ғылыми аппарат кіреді. Олар:

1. Тақырыптың өзектілігі.

2. Зерттеудің мақсаты мен міндеттері.

4. Зерттеудің дереккөздері.

5. Жұмыстың теориялық және практикалық маңызы.

6. Жұмыстың құрылымы.

7. Жұмыстың ғылыми жаңашылдығы.

8. Зерттеудің әдістері.

Тақырыптың өзектілігін анықтау үшін тақырыптың қажеттілігі, бұрын қайда және қашан зерттелінгені, ненің әлсіз, ненің терең зерттелінгені, таңдалған тақырыптың жас ұрпақты оқытып, тәрбиелеудегі қажеттілігін, бұл тақырыптың әдебиет пен мәдениет, қоғам алдындағы маңызын ашып көрсету керек. Ғылыми стильде баяндалады.

Зерттеудің мақсаты мен міндеттерін анықтау. Зерттеу жұмысының негізгі тақырыбына қарай оның мақсаты анықталады. Мақсат тақырыптың мазмұнын ашып көрсететіндей болу керек, ал міндеттер сол мақсатқа жету жолындағы бірнеше кезеңдерден өту бағытын көрсетеді. Зерттеудің мақсаты мен міндеттері нақты және дәлелді болу керек.

Зерттеу нысаны &ampndash ақын-жазушылар шығармашылығындағы зерттелінетін мәселе. Зерттелініп отырған қаламгердің жұмыста қарастырылатын шығармалары нақтылы аталып көрсетілуі қажет. Бұл жерде ненің зерттелінетіні туралы сөз болу керек.

Зерттеудің дереккөздері. Зерттеуге теориялық негіз болған ғылыми еңбектер мен негізгі басшылыққа алынған ғалымдар еңбектері, тарихи мәліметтер, архив материалдары, баспасөз деректері беріледі. Зерттеуге қатысты басшылыққа алынған ғалымдардың есімдері ретімен аталады.

Жұмыстың ғылыми жаңашылдығы. Курстық және диплом жұмыстарында ешкім де ғылыми жаңалық ашпайды. Дегенмен ізденіп тақырып айналасында қол жеткен жетістіктер мен ғылыми талдаулар нәтижесі айтылады. Сондай-ақ бұған дейін бұл тақырыптың жазылып, сөз болғанын ескеріп, одан өзгеше мәселелер қарастырып, басқа ізденістер жүргізгені баяндалады.

Зерттеудің әдістері. Зерттеу әдістемесі тақырыпқа байланысты бірнеше әдістерден тұрады. Жұмыс барысында зерттеу әдістерін дұрыс таңдап және оны ғылыми тұрғыда ұйымдастыру керек. Әдебиет теориясында зерттеу әдістері берілген. Зерттеу әдістерінің нәтижелерін өңдеуден өткізу, соңынан талдау жасау, содан соң жұмысты қорытындылау қажет.

Жұмыстың теориялық және практикалық маңызы. Курстық және диплом жұмыстарының қазақ әдебиеттану ғылымы үшін маңыздылығын атап, қазақ әдебиеті тарихы пәніне қосымша материал болатынын ескерту керек. Теориялық жұмыстың құндылығы мен практикалық маңызы айтылады.

Жұмыстың құрылымы. Жұмыстың кіріспеден, қанша тараудан, қорытындыдан және әдебиеттер тізімінен тұратындығы хабарланады.

Мысалы, тақырып &laquoМ.Әуезов әңгімелеріндегі суреткер шеберлігі&raquo болса, кіріспеде мынадай мәселелер қамтылады.

Қазақ халқының өткен тарихын қозғап, толғағы жеткен мәселелерді көтеріп, ел тұрмысының шынайы болмысын баяндап, адамдар тағдырының шындығын суреттеген М.Әуезов туындылары қазіргі күннің өзекті мәселелерінің бірі болып табылатындығы тақырыптың өзектілігін айқындайды. Зерттеудің негізгі мақсаты &ampndash М.Әуезовтің ғұлама жазушылық дарыны мен суреткерлік шеберлігін анықтау. Қаламгердің өзіндік даралық қолтаңбасын айқындау. М.Әуезовтің 20-шы және 30-шы жылдары жазылған әңгімелері зерттеудің негізгі нысаны болып табылады. Жұмыстың ғылыми жаңашылдығы мынадай болмақ: М.Әуезовтің шығармашылығы шеберлігінің сан қырлы иірім, құпиялары әлі де ашылған жоқ. Сондықтан бұл жұмыста М.Әуезов әңгімелеріндегі жазушының суреткерлік шеберлігінің қырларына жан-жақты талдау жасалады.

Негізгі тарауда кіріспеде тұжырымдалған мақсат-міндетке сәйкес мынадай мәселелер қарастырылады. М.Әуезов әңгімелеріндегі пейзаж көріністерін суреттеудегі жазушының шеберлігіне талдау жасалады. М.Әуезов пейзаж суретін беруде алдына жан салмайтын қас шебердің өзі екені белгілі. Пейзаж суретін әңгіме оқиғасына байланыстырып құрудағы жазушының баяндау тәсіліне жіті көз жіберіледі. Оқиға барысымен сабақтас кейіпкер психологиясы мен табиғат құбылысын жазушы бірлікте бейнелейді. Демек суреткер әңгімелеріндегі психологиялық параллелизм тәсіліне зерттеу жүргізіледі. Әуезов әңгімелеріндегі портрет сомдау мен характер жасаудағы өзіндік қолтаңбасының даралық сипаты ажыратылады. Тақырыпта айтылып тұрғандай жазушының суреткерлік шеберлігін танытатын басты белгілеріне теориялық талдау жасалынуы керек. Яғни, негізгі зерттелінетін мәселенің әдеби теориялық жағына, ғылыми талдау мен зерттеу жұмыстарына баса назар аударылады. Негізгі тарауда тақырыптың басты мәселесі ашылуы және зерттелінуі қажет.

Қорытындыда жұмыстың өн бойында талдау барысында айтылған ойлар, пікірлер жинақталып беріледі, яғни тақырып бойынша жалпы жұмыс туралы қорытынды жасалынады. Бұл бөлімде зерттеліп отырған мәселеден шығатын қорытындылар тұжырымдалады. Кіріспеде көзделген мақсат, міндеттердің орындалуы мен негізгі тарауда сөз болған теориялық ізденістер, әдеби-ғылыми талдау жұмыстарынан шыққан қорытындылар пайымдалады.

Курс, бақылау, реферат жұмыстарының соңында сілтеме жасалу ретімен пайдаланылған әдебиеттер тізімі беріледі.

Көп жағдайда курс, бақылау, реферат жұмыстарында төмендегідей олқылықтар (кемшіліктер) орын алады:

1) Тақырыпқа, зерттеу мәселесіне тікелей қатысы жоқ ұзақ-сонар кіріспе жазылады (мәселе нақтылы бір туындаға байланысты болса да студенттер қаламгердің өмір жолын, жалпы шығармашылығын тізбелейді). Нәтижесінде тақырып та, мәселе де үстірт немесе жеңіл сөз болады, әйтпесе ашылмай қалуы да мүмкін.

2) Көркем туынды жайлы сыни мақалаларда, еңбектерде айтылған пікірлерді көшіруге бейім тұрушылық көп кездеседі. Курстық, бақылау, реферат жұмыстары кішігірім шығармашылық ғылыми еңбек саналатындықтан, онда студенттердің әдеби сауаттылығын танытатын өзіндік ой, мысалдарға, фактілерге негізделген талдау, тұжырымдар болуы керек. Ал, әдеби-сын, зерттеулерден пікір-тұжырымдарды ойын бекіту немесе пікір жарыстыру мақсатында оларға тиісті сілтемелер жасай отырып орнымен ғана пайдалана білуі жөн.

3) Жұмыстың ішкі бөлім-бөлшектерінің тақырыптық, мазмұндық тұрғыдан өзара байланыс-бірлігі жетпей жатады. Бұл жоспарға да, студенттің мәселені талдай, байыптай білу қабілетіне де байланысты болып келеді.

4) Курс, бақылау, реферат жұмыстарының көпшілігі қарадүрсін тілмен жазылады. Дұрысында жұмыстың тілі мәнерлі, көрікті болуы керек. Өйткені бұл шаруашылық есеп емес, өмір-болмыстың теңіз толқынындай тынымсыз қозғалыстағы күйлерін, адам жаратылысының ақиқатын сырлы суретпен сипаттаған сөз өнері, көркем туынды туралы толғаныс емес пе? Сондықтан бұл жұмыстың өн бойынан студенттердің көркемдік әлеміне деген ынта-ықыласы, сөз өнерін сүйе де, түсіне де білетіндігі, соған сай сезім-эмоциясы танылып, өзіндік айшықты тілі көрініп тұруы керек.

5) Курстық жұмыстардың реферат, конспект сияқты жазылып өткізілетін де түрлері де кездеседі. Демек, студенттің курс жұмысының байыбына бара алмай, белгілі әдебиеттерден көшіріп алып келуі жиі кездеседі.

Сондықтан осындай кемшіліктерді болдырмау жағын көп қадағалау қажет.

Источник