Как пишется сагаалган на бурятском языке

Сагаалха – один из главных праздников бурят. В 2018 году его будут отмечать 16 февраля. Семьи соберутся за праздничным столом, где будут звучать поздравления с Сагаалхой на бурятском языке:

Сагаан hараар! – Поздравляем всех с Белым месяцем!

Сагаалха- манай hайндэр
Саг уедэ мандаха болтогой.
Гаража ерэhэн энэ жэлдэ
Газар дайдамнай урэжэлтэй байг.

Поздравления с Сагаалганом на бурятском языке в стихах

С 1990 года Сагаалган или Белый месяц получил в Бурятии статус всенародного праздника. Сейчас его отмечают в республике повсеместно. На нашем сайте представлены лучшие стихотворные строки, посвященные этому празднику.

Эхэ газартам, эсэгэ дэлхэйдэм,
Буряад орондом, бууса тоонтодом
Бужа ерэбэш даа Сагаан hарамнай, Сагаалгамнай.
Нэгэ наhа нэмээжэ ерэбэш даа,
Угай заншалаар угтахабди даа.
Арад зоноо амаршалнаб даа
Саган hараар, Сагаалганаар.

Сагаан hараар, Сагаалганаар!
Сарюун дорюун убгэд, хугшэд!
Сасуу олон уеын нухэд!
Сагаалганай амар мэндэ!
Сагаалганай амар мэндэ!
Жэл бухэндэ жэгдэ амгалан,
Он бури омог дорюун,
Олон жэлдэ олошорон байхадаа,
Одоо жаргал эдлэхэбди бултадаа!

Зоной золтой hайндэр.
Ерэбэл даа жэнгирhээр
Ехэ hайндэр газаамнай.
Бадарбал даа дэгжэhээр
Баяр жаргал досоомнай.
Сагаанhара сахилзан ерэбэ,
Сагаалгамнай сарюунаар эхилбэ.
Убгэд хугшэд бурхандаа мургэбэ,
Ухибууднай бэлэгтэ хуртэбэ.

Празднование Сагаалхи или Нового года продолжается в течение месяца. Поздравьте своих партнеров по бизнесу, коллег по работе, родных и друзей, отправив им красивые слова поздравления на бурятском с Сагаалхой 2018.

Саган hара сэлмэжэ
Сагай байдал хубилба.
Саган эдеэн дэлгэржэ
Сагаалгамнай эхилбэ!

Унгын сэсэгууд hалбаржа,
Ургэн талые гоёог лэ.
Таряан ногоон эбхэржэ
Тарган жэл орог лэ!

Хайрата буряадууд!
Таа бугэдэниие Сагаалганаар амаршалнаб!
Ута наhатай, удаан жаргалтай!
Урматай, урагшатай ябахатнай болтогой!

Сагаа hара сахилзаhаар
Саган hара морилоол даа
Сагынь болоод салгидаhаар
Саган эдеэн дэлгэрбэл даа.
Саган хуhан сэргэдэмнай
Сагаалгамнай ерээд буугаа
Саган сэдьхэлhээ бэе бэеэ
Сагаалганаар золгоел даа…
Арад зондоо Сагаан hара
Аза жаргал уреэгээл даа
Нэрэ солынь магтан ургоод,
Нэгэ наhа нэмээгээл даа…

ГОВОРИМ ПРАВИЛЬНО: «Сагаалганаар»

Также читайте

Табан хушуун малтнай тарган байг,
Тараг, айрагтнай билтаржа байг!
Гэрэл зураг: Радна-Нима Базаров. 

Гаража байһан Шэнэ жэлдэ 
Газар дайдамнай үрэжэлтэй байг лэ, 
Хото, хүдөө нютаг бүхэндэ 
Хонин төөлэй, сагаан эдеэн дэлгэрэг лэ! 

Гараһан жэлнай гэр бүхэндэ 
Зол жаргалай гэрэлээр сасарһай. 

Дэлхэй түбимнай дайнай утаа үзэнгүй, 
Дэлгэр тэнюун сэлмэг байха болтогой! 

Наһан дээрээ наһа нэмэжэ байхадаа, 
Айл аймагтаа, арад зондоо 
Ута наһа, удаан жаргал үреэел! 

Жэл бүри жэгдэ амгалан, 
Он бүри омог дорюун 
Сагаалжа, һайндэрлэжэ байял даа! 

Буруунтнай булшантай, 
Даагантнай далантай, 
Түлгэтнай тангаршааһаар, 
Эшэгэнтнай ээрэмшээһээр, 
Он жэлдэ һайн орог лэ, 
Олон һүрэгэй эхин болог лэ! 

Табан хушуун малнай 
Талаар дүүрэн тараг лэ! 
Танай, манай хүсөөр 
Тараг, айраг билтараг лэ! 

Хүдэлһэн газартаа хүндэтэй, 
Ябаһан газартаа ямбатай, 
Һураһан газартаа һурагтай, 
Һайн һайхан жаргажа, барандаа ябаял даа. 

Айл аймагтаа, арад зондоо 
Ута наһа, удаан жаргал үреэе!
Гэрэл зураг: Радна-Нима Базаров. 

Наһан дээрээ 
Наһа нэмэжэ байхадаа, 
Арад зондоо 
Аза жаргал үреэел! 
Сагаалжа, һайндэрлэжэ байял!

Үдэр бүри 
Үнэтэй үгэ дуулажа, 
Һара бүри 
Һайхан үгэ дуулажа, 
Наранай толо хаража, 
Наһанай үндэрые дабажа, 
Дундагүй дүүрэн, 
Дутуугүй хүсэд, 
Дүрбэн тэгшэ 
Жаргалтай ябыт даа! 

Сагаан замтай, 
Сэнтэй хэшэг буянтай, 
Сагаан һараар 
Сарюун мэндэ золгоё! 
Сэгээн бодолтой, 
Сэхэ харгыдаа буянтай 
Сагаан сэдьхэлэй 
Арюун аялга залгая! 
Үнэр жаргалтай, 
Үнэн заншалдаа 
Үндэр удха олгоё! 

Табан хушуун малтнай тарган байг, 
Тараг, айрагтнай билтаржа байг, 
Һүри үбһэнтнай элбэг байг, 
Һү, тарагтнай билтаржа байг. 

Буруунтнай бужуугүй, 
Даагантнай даахигүй, 
Хурьгантнай хоёрложо, 
Эшэгэнтнай эхирлэжэ, 
Шэмэтэйхэн 
Шэнэ ногоон дээрэ гараг лэ!

Р.-Н. Базаровай гэрэл зурагууд

С праздником белого месяца

Поздравления с Сагаалганом на бурятском языке

Бурятские благопожелания на бурятском языке

С праздником белого месяца

С праздником белого месяца картинки

Сагаалганаар Шэнэ жэлээр

Белый месяц

Сагаалган Бурятия 2020 год

Сагаалган 2021 картинки

С праздником Сагаалган

Сагаалганар Шэнэ жэлээр

Монгольский цагаан сар

Открытка к Сагаалгану

Якутские открытки новый год

Открытка к Сагаалгану

Поздравление с Сагаалганом 2020

С праздником белого месяца

Сагаалган в Улан Удэ

Сагаалган – новый год

С праздником белого месяца поздравление

Цыпилма Гунсуева

Сказочная Бурятия Сагаалган

Сагаалган 2021

Бурятские поздравления

Сагаалган 2022

Сагаалган рисунки

Сагаалганаар Шэнэ жэлээр

Сагаалган в Улан Удэ

Бурятский новый год Сагаалган

Поздравление на бурятском языке

Казах мультяшный

Бурятский Сагаалган 2021

Сказочный Сагаалган 2019

Праздник белого месяца Сагаалган

Бурятские рисунки

Сагаалган в Бурятии

Праздник Сагаалган в Бурятии

Намжилма Эрдынеева картины

Буряты – праздник Сагаалган

Сказки на бурятском языке

Сагаалган ёхор

Праздник Сагаалган в Бурятии

Саган Сагаалган

Сагаалган 2021

Сагаалган 1992

Цагаан овгон Монголия

Сказочная Бурятия Сагаалган

Белый старец Сагаан Убгэн

С праздником белого месяца

Доброе утро на бурятском

С праздником Сагаалган

Намжилма Эрдынеева

Театр Байкал Сагаалган 2020

Сагаалган поздравление с наступающим

Открытки с днём рождения на бурятском языке

Праздник белого месяца Сагаалган

Цагаан сар 2021 Монголия

Сагаалган в Бурятии в 2021 году

Пожелания на новый год

Картина Сагаалган

Цаган сар 2022

С новым 2014 годом

Бурятский национальный танец ехор

Полумесяц на заставку

Сагаан hарамнай,

Сагаалгамнай морилхонь,

Сагаан хэшэгээ,

Сарюун зугаа дэлгээхэнь,

Хулгана жэлээ хүндэтэйгөөр үдэшэе,

Үхэр жэлээ

Хүндын ёhоор угтая!

Мүнөө сагта хүүгэдээ зүб мүрөөр хүмүүжүүлхын, бу­ряад хэлэеэ мартахагүйн тула эрдэмтэд, мэргэ­жэлтэд, багшанар, сэсэрлигэй хүмүүжүүлэгшэд оролдожо, ёhо заншалаа hэргээжэ байhаниинь олондо эли. Энэ суглуулбари бу­ряад арадай шэнэ жэл болохо Сагаалган тухай сэдэбтэ, Сагаал­ганай һайндэртэ зорюулагдаа. Сагаалганаа яагаад угтахаб, бурханаа зүбөөр дэлгээхэ ёhо гу­рим, зүбшэлнүүд, ёохорой дуунууд, таабаринууд, оньһон үгэнүүд гэхэ мэтэ эндэ хэлэгдэхэ.

Эртэ урда сагhаа арадайнгаа аба­жа ябаhан алтан hургаал заршамуу дыень алдангүй, үеhөө үедэ дамжуулжа ябаа һаамнай һайн байгаа гэжэ hанагдана.

Сагаалган тухай булта һайн мэ­дэжэ байһан байха, тиигэбэшье сэсэрлигэй хүмүүжүүлэгшэдэй, һургуулиин эхин шатын багшанарай сүлөө сагайнь бага дээрэhээ энэ суглуулбари туhатай, һуралсалай методическа хэрэгсэл болгохо гэжэ анхан сагта суглуулагдаһан мате­риал бэлэй. Теэд мүнөө һайндэрэй дүтэлхэдэ, эдэ мэтые хэрэглэхэ багша­нар байһан байха гээд толилбобди.

Эхэ түрэл хэлэеэ мартангүй хүгжөөжэ, ёhо заншалаа сахижа, нютаг ороноо суурхуулха хүүгэд үндыжэ ябаг лэ даа.

Сагаалганай түүхэhээ

Сагаалган эртэ урдын түүхэтэй ааб даа. Буряад зон оройдоол ган­са hайндэртэйбди гэлсэдэг hэн. Тэ­рэнь Сагаалган байhан. Тэрэниие яажа hайндэрлэдэг байhан тухай олон мэдээжэ эрдэмтэд, шэнжэ­лэгшэд бэшэhэн байдаг. Бүри эртэ урда сагта Сагаалган намартаа тэмдэглэгдэдэг байгаа. Энэмнай эдеэ хоо­лой элбэг, баян саг ха юм. Энэл үедэ бүхы амитан, тэрэ тоодо хүнүүдшье манай эндэхи ута, жабартай хүйтэн үбэлые дабахын тула эдеэ хоолоо нөөсэлдэг, бэлдэдэг гээшэ. Тиихэдэ хулганааншье хоолоо бэлдэжэ, ун­таха нойргүй хүдэлдэг, нөөсэлдэг гээшэ. Тиимэhээ арбан хоёр жэлэй түрүүшын жэлые ама сагаан хулга­на нээhэн байдаг. Тэрэшэлэн жэл бүхэн өөрын шэнжэтэй байдаг. Тэ­рэнь газар, уhан, гал, модон, түмэр гэжэ илгардаг. Мүн тэдэнь баhа үнгөөрөө илгардаг. Газар — шара, уhан — хара, гал — улаан, модон — хүхэ, түмэр — сагаан үнгэтэй байдаг. Тэрэ­шэлэн хатуу, зөөлэн гэжэ байха.

Удаань Сагаалган хабарай түрүүшын hарын шэнэдэ болгогдоо. Энэмнай мүнөөнэй февраль hара болоно. Энэ үедэ адуу мал түллэжэ, сагаан эдеэн элбэгжэдэг юм. Һүөөр хэгдэдэг эдеэе буряад зон сагаан эдеэн гэжэ нэрлэдэг. Сагаан эдеэн — эдеэнэй дээжэ. Тиимэhээ эндэhээ Сагаалган гэжэ нэрэтэй болоо. Монгол угсаа­тан сагаан үнгэ хүндэлдэг. Юуб гэ­хэдэ, энэмнай hайн hайхан юумэнэй, зол жаргалай, нэрэ хүндын hүлдэ гэжэ тоологдодог.

«Эдэ арбан хоёр жэл юундэ ами­тадай нэрээр нэрлэгдэнхэйб?» — гээд олон зон асуудаг. Урдань хэлсэдэгэй ёhоор, Будда бурханай бүхы амита­дые уриhан байгаашье hаань, эдэл амитад бурхантай уулзахаяа ерэhэн юм. Шухалань гэхэдэ, мүнөө хэлэгдэ­дэг жэлнүүдэй зангаар эдэ амитад­най hубарижа ерээ. Иигэжэл Будда бурхан амитан бүхэндэ нэгэ жэл үгэhэн гэлсэдэг.

Сагаалган хүн бүхэнэй нэгэ наhа нэмэhэнэй баяр, ажамидаралай hайн hайхан хэрэгүүдэй эхилхэ үдэр гэжэ тоологдоно. Тиимэhээ Сагаалганаа гүн сэдьхэлhээ хүндэлжэ угтадаг гу­римтайбди.

Сагаалганда бэлэдхэл

Сагаалганай эхилтэр гэртэхи, газаагуурхияа арилгадаг. Сагаалганай хоёр үдэр урда тээ, hарын 29-эй hүни, дасан бүхэндэ хурал ху­рагдадаг. Тиигээд дүгжүүбэ гаргажа, галдалган болодог.

Дүгжүүбэ гээшэ орой дээрээ хо­химой тархи шэмэгтэй 16 ехэ, бага сорнууд юм.

Сор — тэбхэр хабтагайда бүхэлэгдэhэн модон hаднаг.

Сагаан hарын шэнын нэгэнэй урда үдэрые бүтүүнэй үдэр гэдэг.

Бүтүүнэй үдэртэ:

— зон архи тамхи уухаяа нарилдаг;

— шууяа, хэрэлдээ гаргахагүй;

— хүүгэд эжытэеэ амтатай эдеэ хоол бэлдэлсэхэ;

— сагаан эдеэн табаг түхеэрэлсэхэ;

— гэр бүлөөрөө бүхэлеэр мяхаяа, буузаяа шанажа эдихэ.

Бурхайнайнгаа урда:

— бурханаа, тахилаа hэргээхэ. Бур­ханай тахил үдэр бүри hэргээгдэжэ байдаг гуримтай. Зүүн гар талаhаа эхилжэ, баруун тээшэнь тахилаа шэнэлдэг. Үдэшэлэн тахилаа сэбэр газарта үргэдэг ёhотой. Үргэхэдөө баруун талаhаа эхилжэ үргэдэг гээ­шэ. Тахил соо байhан аршаан ба зүйлнүүдээ үргөөд, сүгсэеэ арша­жа сэбэрлээд, уруунь харуулаад орхидог юм. Тэрэнэй хажуугаар сай, сэржэм, сагаан эдеэнэй дээжэ үргэгдэдэг. Сагаан эдеэ үргэхэдөө, бүхы хамаг амитад гэдэhээ бү үлдэг, харин һү үргэхэдөө, ангангүй ябаг гэhэн удхатай бшуу. Аршаан бо­лоод эдеэ хоолой зүйлнүүдые сүгсэ соо табидаг. Зула бадараадаг үндэр хүлтэй багашаг аягатай амhарта наhата гээшэ. Бурханай урда тэг дунда табигдадаг томо наhатые голто гэдэг. Айл бүхэн 3-4-5 тэлэг бурхантай байгша бэлэй. Тэлэг гээ­шэнь бүд дээрэ зураhан бурхануудые хэлэдэг юм.

— 5 үнгын хадаг дэлгээхэ (ёhо соонь: ногоон, улаан, сагаан, шара, хүхэ);

— эдеэнэй дээжэ – сагаан эдеэн та­баг, шанаhан бүүhэг табиха. Yшөө үбэлэй эхиндэ үүсэ хэхэдээ нари хэдэг байhан. Тэрэнь юуб? Yхэрэй үбсүүе ханшартайнь ехээр тай­ран абаад, тэрээн соогоо хабhа, hээр, зүрхэ, эльгэ, hэмжэ, хошхоног, гүзөөнэй дүрэ гэхэ мэтые хэжэ, тэрэ­нээ зохидоор орёогоод, хүргэдэг бай­гаа. Тэрэ нари гээшын үбсүүе абажа, hайса шанаад, хоёр газараар зурытар отолоод, бурханайнгаа урда табидаг hэн. Тэрэнь бүүhэг гэжэ нэрэтэй. Та­бяаша бүүhэгынь сагаа hарын хахад­латар тэндээ табяатай байха;

— зула бадарааха.

Бүтүүнэй үдэрэй үдэшэ зон Һама хуралда hуудаг. Балдан Һама – мори унаад ябадаг эгээл түргэн, хурдан, дары туhалдаг сахюусан. Сахюусан гэхэдээ, hахина гэhэн удхатай. Мори унаад, энэ түбиие нэгэ доро булты­ень эрьежэ үрдидэг. Һама бурханай эрьежэ ябахада, бодоогүй, унта­жа байhан хүн амиды зоной тоодо орохогүй.

Гэртээ үлэhэн зон:

— сагаан hарын шэнын нэгэнэй үдэр үүр сайгаагүй байхада бодоод, галаа түлижэ, сайгаа шанаха;

— зула бадарааха;

— амhарта соо сог гаргаад, газаа­гаа хүншүү табиха;

— арса, санзай ууюулжа, сагаан эдеэн табагаа арюудхаад, хүншүүдээ үргэжэ хайлуулха;

— сэржэмээ (hү, сай, хара сай, архи) баhал арюудхаад, үргэхэ ёhотой;

— гэрэйнгээ хубсаhаар бэшэ, харин сэбэр, hайн хубсаhаяа үмдөөд, сэбэр газарта хүншүү табиха, сэржэмээ үргэхэ.

Сагаалганай найр

Хүн зон ори ганса hайндэрнай болобо гэжэ бүхэли жэл соо хүхеэгүйгөө хүхидэг, бэе бэедээ ябал­сажа, амар мэндэеэ мэдэлсэдэг hэн. Айлда ороходоо, бурханда мүргэдэг hааб даа. Тиин юрыншье сагта хүн айлда ороходоо, бурхандань заабол мүргэдэг гуримтай байгаа ха юм. Тиин мүнөөнэй сагта энэ гурим мар­тагдаа гэхэдэ, алдуу болохогүй гэжэ hанагдана: зарим залуу айлнууд гэр­тээ бурханшье үгы байна бшуу. Айл­шад ерэхэдээ, гэр соо байhан зонтой бултантайнь золгохо ёhотой. Хүнүүд хадаг андалдажа золгодог байгаа.

Мэдээсэл.

Хадаг — хүндэтэй айлшанда баридаг торгон. Хадаг — сэдь­хэл ухаанай, эд зөөриин һүлдэ. Урда сагһаа хойшо табан үнгэтэ хадагуудые гэртээ хадагалхада, гарза хохидолгүй, амгалан тайбан саг түхөөгдэхэ юм. Мүнөөнэй сагта хадагай хажуугаар элдэбын бэлэгүүдые үгэлсэдэг болонхой.

Золгохо — буряад зоной уулзахадаа мэндэшэлдэг ёһо.

Золголгон — золгоходоо, хүл дээрээ байгаад, хоёр га­райнгаа альгые дээшэнь харуулжа, урагшань hарбайгаад, наhаараа дүү хүн аха хүнэйнгөө гарай сарбуу, тохоног дороhоо дүнгэн баридаг.

Хадаг

Хадаг, хадаг гээшэмнай

Хадата Түбэдhөө ерэhэн,

«Тэнгэри» гэhэн удхатай

Тон нангин юумэн даа.

Бурхан шажанай дэлгэрэн,

Буряад орондо залархада,

Бэлэгэй манлай бэлэг болон,

Хүндын дээдэ тэмдэг болон,

Хүн зоной дунда заншаал даа,

Хүнэй hүр hүлдэ үргэнэл даа.

Табан үнгын хадаг

Сэдьхэл, ухаан бодолой

Сэбэр hайниие гэршэлэн,

Эд бараан, зөөриин

Элбэг байлгые hүлдэлэн,

Табан үнгын хадаг

Айл бүхэндэ сахигдан,

Тайбан энхые түхөөнэл,

Һайн hайханиие үршөөнэл.

Ногоон хадаг

Ногоон үнгэтэй хадаг

Ногоон ургамал бэлгэлэн,

Үдэн үрэжэхэ, дэгжэхын,

Түлжэн арьбажаха, дэлгэр­хын,

Үндэр баян ургасын

Түгэс удхатай болонол.

Улаан хадаг

Улаан үнгэтэй хадаг

Гал дүлые бэлгэлэн,

Гуламтын галай залирангүй,

Гарбалhаа гарбалда дамжан,

Бадаран дэгжэхын хүсэлтэй

Бата бэхиин тэмдэг болонол.

Сагаан хадаг

Сагаан үнгэтэй хадаг

Эхын сагаан hүн мэтэ

Сэдьхэлтэ бодисадын ухаан,

Yлзы хэшэг, буян гэгдэжэ,

Арбан сагаан буяниие

Арьбажуулхын удха болонол.

Шара хадаг

Шара үнгэтэ хадаг

Шаргал нарые бэлгэлэн,

Шажан мүргэлэй дэгжэхын,

Бүхы мууе зайлуулхын,

Баршад гайhаа зайсахын

Бадарма тэмдэг болонол.

Хүхэ хадаг

Хүхэ үнгэтэй хадаг

Хүхэ тэнгэриие бэлгэлэн,

Энхэ тайбанай хүсэлтэй,

Эбтэй hайхан байдалай,

Дээдын удха шанартай

Дэмбэрэлтэ тэмдэг болонол.

Любовь ЦЫБЕНОВА бэлдэбэ

Фото: Анна ОГОРОДНИК

Сагаалган

Полезное